In het kader van het NIOD fotoproject 'De Tweede Wereldoorlog in vijftig foto's' heeft een Drentse werkgroep vijftig opmerkelijke Drentse oorlogsfoto's verzameld.
Tijdens een bijeenkomst in het Drents Archief in Assen zijn hier vijfentwintig foto's uit gekozen die naar het NIOD gestuurd zijn. Uit alle provinciale inzendingen kiest het NIOD honderd foto's die in de Tweede Kamer tentoongesteld zullen worden.
Op deze website lichten we de komende tijd de vijfentwintig foto's uit de Drentse selectie toe.
Joden in Meppel
Vanuit Duitsland vestigden zich in de zeventiende eeuw de eerste Joden in Meppel. In 1799 werd toestemming verleend voor een synagoge in de stad. Vijftig jaar later woonden er 490 joden.
Op het moment dat de Tweede Wereldoorlog uitbrak, woonden in Meppel bijna 250 joden. Kort daarop kwamen daar vijftien uit Duitsland gevluchte joden bij. In de nacht van 2 op 3 oktober 1942 werd het merendeel van de Joodse gezinnen uit hun huizen gehaald en naar Kamp Westerbork gebracht.
Na de oorlog keerden slechts achttien joden naar de stad terug. De synagoge werd verkocht en later afgebroken. In 1964 werd de joodse gemeente officieel opgegeven en bij die van Zwolle gevoegd.
Groepsfoto
Op de foto poseren twaalf Meppeler Joden. Op de kleding is de Jodenster zichtbaar die in mei 1942 ingevoerd werd. De foto is genomen door amateurfotograaf Andries Jacobus van Gelder.
Op de achterste rij van links naar rechts: Aron van Gelder (Auschwitz, 30 september 1942, 29 jaar oud), Nanny van der Sluis, Jacob Zaligman (Sosnowitz, 1 november 1943, 26 jaar oud), Hannie Kroon (Auschwitz, 5 november 1942, 19 jaar oud), Bernard Frank (Auschwitz, 30 september 1942, 20 jaar oud) en Meijer Frank (Auschwitz, 30 september 1942, 26 jaar oud).
Op de voorste rij van links naar rechts: Rozetta (Rosa) Brest (Auschwitz, 8 oktober 1942, 18 jaar oud), Mietje (Meta) Brest (Auschwitz, 8 oktober 1942, 17 jaar oud), Salomon van der Sluis (Auschwitz, 30 september 1942, 25 jaar oud), Rozetta van Gelder (Auschwitz, 12 oktober 1942, 20 jaar oud), Eliazer van Gelder (Auschwitz, 30 september 1942, 25 jaar oud) en Anna Regiena van Gelder (Auschwitz, 12 oktober 1942, 18 jaar oud).
Jacob Zaligman
Met een zweem van een glimlach kijkt de vijfentwintig jarige Jacob Zaligman in de camera. Samen met zijn ouders Benjamin Zaligman en Mosina Cohen woonde Japie, zoals iedereen hem noemde, aan het Prinsenplein 19. Daar runden zij een winkel in manufacturen. Vader en zoon hadden een goede naam in Meppel en omstreken en gingen zelf de boer op om hun waar aan de man te brengen. De fiets die ze daarvoor gebruikten, had een mand waarin ze de goederen opborgen.
Tijdens de oorlog liep de klandizie snel terug. Met als dieptepunt de liquidatie van het bedrijf die Benjamin op 5 mei 1942 aangaf bij de Kamer van Koophandel op de Wheem in Meppel.
Op 23 juli 1942 trad Japie in Nijmegen in het huwelijk met Henriëtte Gezina de Haas uit Deventer, een kleine maand voordat hij naar het werkkamp in Linde gebracht werd ten zuiden van Zuidwolde. Op 3 oktober 1942 werden alle joodse dwangarbeiders in het werkkamp naar Kamp Westerbork gebracht. Nog geen jaar later overleed hij op 1 november 1943 in Sosnowitz, onderdeel van Auschwitz.
Vader Benjamin werd samen met zijn vrouw op 3 oktober 1942 opgehaald en twee dagen later op transport gezet naar Auschwitz. Op 8 oktober werden zij daar gedood.
Nanny van der Sluis
De blik van de achttienjarige Nanny van der Sluis is afgericht van de camera. Nanny was de dochter van Mozes van der Sluis uit Meppel en Betje Roos. Nadat het huwelijk van haar ouders strandde, woonde zij met haar moeder en oudere broer Salomon aan de Staphorsterweg in Staphorst. In de zomer van 1942 werd Salomon naar werkkamp Linde gebracht. Moeder en dochter doken onder in Zwolle.
In het Algemeen Politie Blad stond:
'De burg. van Staphorst verzoekt, in verband met het bepaalde in art. 3 der Verordening van den Commissaris-Generaal voor de Openbare Veiligheid van 15 Sept. 1941, opsporing van:
Betje Roos, geb. te Meppel 15 Sept. 1892;
Sara van der Sluis, geb. te Meppel 20 Juli 1920.
Ze hebben Staphorst met onbekende bestemming verlaten zonder de vereischte vergunning tot verandering van woonplaats, waarom aanhouding en voorgeleiding wordt verzocht.'
Zowel moeder als dochter overleefden de oorlog en keerden terug naar Meppel. Nanny trouwde op 7 januari 1947 met Benjamin Mendels en kreeg drie kinderen. Vijftien jaar later verhuisde het gezin naar Apeldoorn. Na haar dood in 2004 werd Nanny begraven op de joodse begraafplaats in Meppel, in de buurt van haar moeder die al eerder overleden was.
Open Joodse Huizen
Jaarlijks zijn in Drenthe de huizen waar Joodse gezinnen woonden, te bezichtigen om stil te staan bij de gebeurtenissen in 1942. De Open Joodse Huizen en Huizen van Verzet wordt dit jaar van 28 april t/m 4 mei gehouden. Directe getuigen, nazaten en kenners vertellen verhalen over het leven van Joodse plaatsgenoten voor, tijdens en na de oorlog. Iedereen is welkom om te luisteren, mee te praten en te herdenken. Het thema dit jaar is Verhalen van bevrijding en terugkeer.
