Duizenden Friezen reisden tijdens de oorlogsjaren onder dwang af naar Duitsland om daar met name in de oorlogsindustrie te werken. De mannen die dit overleefden werden met de nek aangekeken bij terugkomst.
Johannes van der Heide was een van deze mannen. Hij had in 1941 geen werk, en het arbeidsbureau zette zijn uitkering stop omdat hij weigerde om naar Duitsland te gaan om te werken. Zoals enkele tienduizenden andere Friese mannen was Van der Heide opgeroepen voor de Arbeidseinsatz. Duitsland had een grote behoefte aan arbeidskrachten omdat de Duitse mannen massaal werden ingezet aan het front. Van der Heide besloot om de beste keuze te maken voor zijn gezin, en hij vertrok alsnog naar Duitsland. De verwachting was dat hij daar drie maanden zou werken, en dan weer terug zou kunnen keren naar Fryslân. Maar dit gebeurde niet.
Van der Heide raakt uiteindelijk aan het einde van de oorlog gewond bij een bombardement, en hij komt na een lang ziekbed te overlijden. Na de oorlog wordt zijn dochter Femke er meerdere keren op gewezen dat haar vader 'vrijwillig' naar Duitsland was gegaan om te werken, en dat het daarom zijn eigen schuld was dat hij de oorlog niet had overleefd. Femke zwijgt haar vader jarenlang dood, totdat ze de correspondentie tussen haar vader en moeder uit de oorlogstijd in handen krijgt.
De familie Van der Heide
Femke schrijft hierna een boek over haar vader: " Toen dat boek klaar was, had ik eigenlijk weer een vader. En hij een dochter." De Omrop Fryslân documentairereeks Fryslân Dok deed in 2015 onderzoek naar de verhalen van deze mannen die naar Duitsland waren gegaan om te werken. In de documentaire komen naast het verhaal van Van der Heide ook de verhalen van Ale Brouwer en Evert Heeg aan bod. Beide mannen reisden op jonge leeftijd naar Duitsland en moesten daar verplicht aan het werk. Heeg had geluk en mocht met verlof, waarna hij onderdook.
Brouwer keerde uiteindelijk pas na de oorlog weer terug naar het bevrijde Nederland. Hij heeft uiteindelijk 3,5 jaar in Duitsland gezeten. Hij moest werken bij een bakkerij en werd opgenomen in een gezin dat niets van het nazisme moest hebben. Ook na de oorlog is het contact tussen Brouwer en de Duitse familie gebleven.
Bekijk hier de documentaire over de Friese mannen die te werk werden gesteld in Duitsland:
