DOESBURG - Een klein binnenplaatsje in Doesburg is in het voorjaar van 1944 de plek waar het verhaal van de Knokploeg Aalten een dramatische wending neemt. Eén verzetsman wordt er doodgeschoten als hij zijn wapen trekt en schiet vanuit een konijnenhok en een andere KP'er en de drogist die hen verbergt worden opgepakt. Verrader-infiltrant Willy Markus heeft de mannen in de val gelokt en nog veel meer verzetsmensen van de Aaltense groep worden in de loop van het jaar opgepakt, vastgezet en gefusilleerd.
Willem Markus is caféhouder in Arnhem en wordt voor zwarthandel door de Duitsers gearresteerd en mishandeld. In de cel hoort hij een medegevangene uit en brieft dat door. De Duitsers zetten hem onder druk en gaan hem gebruiken als infiltrant in de Achterhoek. Hij weet door te dringen in de KP Aalten en wordt er volledig vertrouwd en geaccepteerd.
Zwarte Kees en Ome Jan
De knokploeg ontstaat in de zomer van 1943, en sluit zich aan bij LO en LKP, mede-opgericht door Helena Kuipers-Rietberg (verzetsvrouw Tante Riek) uit Winterswijk. Oud-marine-man Cornelis Ruizendaal (verzetsnaam Zwarte Kees) wordt de leider van de groep. Andere leden van KP-Aalten zijn Jan Ket (Zwarte Jan), Gerrit Wiechert Kleisen (Gijs) en Feitze de Vries (Gerrit). Sleutel- en vertrouwensfiguur op de achtergrond is ‘Ome Jan' Wikkerink.
Zwarte Kees latere leider van KP Aalten gefotografeerd in 1940 (Foto: Familie Ruizendaal)
Gewapende overvallen en liquidaties
De groep houdt zich vooral bezig met verzamelen van voedselbonnen en spullen voor het maken van valse identiteitspapieren. Daartoe plegen de mannen met een felle Zwarte Kees, die ook niet terugschrok voor het liquideren van tegenstanders, gewapende overvallen op distributiekantoren in de Achterhoek, maar ook in de Betuwe. Ondertussen heeft verrader Markus (onder de naam Willy van Erp) de hele KP-organisatie in kaart gebracht en ziet hij zijn kans schoon als Zwarte Kees per se nieuwe wapens wil hebben voor zijn verzetsgroep.
Wapens als lokaas
Markus weet de mannen over te halen om op 20 april 1944 (geboortedag Adolf Hitler) zogenaamd een grote voorraad wapens op te halen. Vier man van de KP gaan met Markus en chauffeur op pad, maar onderweg ruiken ze onraad wanneer ze bloedvlekken op de bodem van de vrachtwagen zien. Met een smoes weten de vier uit de wagen te komen en spreken met Markus op een later tijdstip in Rheden af. Twee man gaan op de fiets naar Ellecom en worden al halverwege door de Duitsers opgepakt. Zwarte Kees en Gerrit Kleisen willen in Doesburg informatie bij elkaar bellen, maar worden door inmiddels gealarmeerde Duitsers gespot. Zwarte Kees vlucht via de drogisterij van Philip Gastelaars over de daken en verschuilt zich in een konijnenhok op een binnenplaats aan de huidige Gastelaarsstraat. Daar wordt hij gevonden en in een vuurgevecht gedood. Gerrit Kleisen verstopt zich in de drogisterij maar wordt ook ontdekt en opgepakt. Diezelfde dag worden verspreid over de hele Achterhoek nog zo'n twintig mannen gearresteerd en naar het kamp van de Nederlandsche SS in Ellecom gebracht. Drogist Gastelaars wordt nog dezelfde avond doodgeschoten. De rest wordt naar Kamp Vught overgebracht. Een paar weten er onderweg te ontsnappen, het meerendeel slijt de laatste dagen in de 'Bunker' van Vught. Ze worden bijna allemaal op 6 juni 1944 gefusilleerd in de duinen bij Overveen.
Leden van KP-Aalten die op 20 april 1944 werden opgepakt
Verrader maakt tientallen slachtoffers
In totaal maakt verrader Markus tussen de 25 en misschien wel 50 dodelijke slachtoffers. Maar de KP' ers die de dans ontspringen pakken, samen met nieuwe mensen, het verzetswerk weer op. Na de bevrijding komt een deel van deze groep als Dutch National Battalion met de geallieerden in actie tijdens de bevrijding van de Veluwe en andere delen van nog bezet Nederland. Willem Markus wordt na de bevrijding op 6 juli 1949 tot levenslang veroordeeld. Dat wordt een jaar later vanwege vermeende krankzinnigheid omgezet in achttien jaar celstraf. Met een jaar gratie komt hij in vrij 1956. Hij overlijdt eind maart 1978 in een ziekenhuis in Enschede.
Kijk hier de uitzending over het verraad van KP-Aalten.
Kijk naar 75 jaar vrijheid-op weg naar 2020, het Verraad van Knokploeg Aalten. Op TV Gelderland vanaf 17.20 uur en daarna ieder uur herhalingen. De uitzending is ook te zien op onze Facebook-pagina. Reacties op uitzendingen en artikelen over de Tweede Wereldoorlog kunt u sturen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
