DOETINCHEM - De Duitsers hebben tijdens de oorlog in een voormalige kweekschool in Doetinchem natuurkundig onderzoek gedaan dat mogelijk tot ontwikkelen van een atoombom moest leiden. SS-fysicus Alfred Richard Boettcher had daartoe hoogwaardige apparatuur uit laboratoria uit Amsterdam en Leiden naar de Achterhoek laten komen. Boettcher werd na de oorlog een vooraanstaand kernfysicus in het toenmalige West-Duitsland.
Verzet bespiedt nazi-fysicus
Auteur Karel Berkhuysen heeft geschreven over het onderzoek dat in het Doetinchemse schoolgebouw plaatsvond en publiceert na 13 jaar research nu het 402 pagina's tellende boek "Het Lab". De Doetinchemmer kwam het verhaal op het spoor na interviews met verzetsmensen uit zijn woonplaats. Eén van hen woonde vlakbij de school en zag onder meer hoe de laboratorium-apparatuur uit een aantal vrachtwagens werd geladen. De Duitsers werkten met een man of acht in het lab.
Alle lab-apparatuur naar Duitsland
Boettcher was zijn onderzoek in Nederland begonnen in het Kamerlingh Onnes Laboratorium in Leiden. In de zomer van 1944 werd dat geen veilige plek meer geacht en verhuisde de SS-fysicus het boeltje naar de Achterhoek. In een naastgelegen woning hield het verzet goed in de gaten wat de Duitsers deden en gaven die informatie via geheime telefoonlijnen door aan Londen. In het najaar liet Boettcher de apparatuur halsoverkop weghalen en per trein naar Duitsland vervoeren. In Eindhoven liet de SS'er het Philips Natuurkundig Laboratorium leeghalen één dag voordat de bevrijders de stad bereikten. Met al die spullen zette de nazi-fysicus zijn onderzoek in Duitsland voort.
Het laboratorium/noodhospitaal na het bombardement
Bombardement verwoest hospitaal in plaats van nazi-lab
Het gebouw van de Doetinchemse kweekschool werd tijdens een bombardement in maart 1945 zwaar verwoest door Britse bommen. Het verzet snapte niet waarom, de Duitsers waren al vertrokken uit het lab en het gebouw werd gebruikt als noodhospitaal waardoor hier 14 slachtoffers vielen. Na de oorlog werd Boettcher tot 1,5 jaar cel veroordeeld met aftrek van al gezeten tijd. Duitsland mocht toen geen atoomwapens ontwikkelen, maar de kennis was er wel. De Duitser zou later ook een Nederlandse kernfysicus ontmoeten die hij tijdens de oorlog had leren kennen. Deze Jacob Kistemaker stond aan de wieg van de ultracentrifuge waarmee uranium kon worden verrijkt.
Het boek 'Het Lab' is verkrijgbaar bij het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) in Doetinchem en in de boekhandel.
Foto's Karel Berkhuysen
