Honderdtwintig Joden lopen op 10 juli 1942 van station Assen naar werkkamp De Fledders ten zuiden van Norg. Later dat jaar worden ze via Westerbork naar vernietigingskampen in Oost-Europa gestuurd.
In het kamp zitten vooral Joden uit Groningen en Ommeland. In de paar maanden dat de Joodse mannen in De Fledders zitten, moet er hard gewerkt worden. "Ze moesten de heide ontginnen", vertelt Halbe Hageman van de historische vereniging van Norg. "Ze waren dat zware werk niet gewend. Het begon om 6.00 uur en eindigde om 18.00 uur. Ze waren dan helemaal afgemat."
Harry de Metz is één van de gevangenen in het kamp. In een brief aan zijn verloofde, gepubliceerd in het boek Een liefde, een oorlog schrijft hij: 'Ik loop nu met kruiwagens met zand en moet er 16 per uur doen, 40 meter ver brengen en zelf inscheppen. Dus dat valt niet mee. Ik loop zo'n hele dag 12,5 kilometer, op planken dat je er duizelig van wordt, maar ik bijt op mijn tanden.'
De tekst gaat verder onder de foto
Joodse mannen in het kamp (foto: Historische Vereniging Norg)
De meeste Joden denken op dat moment waarschijnlijk dat ze inderdaad in De Fledders zijn om te werken. Terwijl het kamp eigenlijk een voorportaal is voor kamp Westerbork. "Ik denk dat een groot aantal wel heeft geweten wat het gevolg zou kunnen zijn", zegt Hageman. "Maar de mannen werd verteld dat ze alleen hoefden te werken. En ook tegen de opperrabbijn was gezegd dat ze niet naar andere kampen in bijvoorbeeld Polen of Duitsland gebracht zouden worden. Dat heeft ze misschien nog wat vertrouwen gegeven om in deze kampen het eind van de oorlog af te wachten."
"Er heerscht hier een goede stemming. Er wordt gekaart, gebiljart en zelfs wel eens gemusiceerd." - S.Slager
Het kamp wordt ook niet echt bewaakt, volgens Hageman. Wel is het in die tijd omheind en is er prikkeldraad rondom het kamp gespannen. "De mannen die er zaten, mochten soms buiten het kamp komen. Er zijn ook verhalen dat een paar met verlof naar Groningen mochten en na een week of twee weer terugkwamen."
De tekst gaat verder onder de foto
Luchtfoto voormalig werkkamp De Fledders (foto: Historische Vereniging Norg)
Volgens één van de gevangenen met de achternaam Slager heerst er zelfs een goede sfeer in het kamp. Hij schrijft: 'Na een 'grote schoonmaak' en een goed toebereiden stamppot zijn wij allen zeer frisch en springlevend. Er heerscht hier een goede stemming. Er wordt gekaart, gebiljart en zelfs wel eens gemusiceerd.'
Eén overlevende?
Op Jom Kipoer, de heiligste dag voor het jodendom, moeten de Joodse mannen naar kamp Westerbork lopen. De verloofde van Harry de Metz ontvangt nog één laatste brief vanuit De Fledders. 'Liefste nog even een briefkaartje. We zitten klaar voor vertrek uit Norg en dus officieel de stap naar het onbekende.'
In Westerbork werden de mannen herenigd met hun gezinnen. "Zogenaamd in het kader van de gezinshereniging, zoals de Duitsers dat noemen", zegt Hageman. "Een week of twee later zijn ze naar Polen gebracht om daar te worden vermoord."
Toch is de geschiedenis rondom kamp De Fledders nog niet volledig ontrafeld. "Er schijnt één persoon te zijn gevlucht", vertelt Hageman. "Die is in Engeland terechtgekomen, maar we hebben nooit kunnen achterhalen wie die man is geweest."
