HAARLEM - Op 21 maart 1945 houden de Duitsers in Haarlem-Noord tijdens een controle een jonge vrouw op de fiets aan. Ze heeft illegaal drukwerk en een wapen op zak. Pas op het bureau blijkt wie de arrestante is.
De dan 24-jarige arrestante is Hannie Schaft; 'het meisje met het rode haar'. Ze staat hoog op de Duitse opsporingslijst vanwege een aantal liquidaties op NSB'ers en collaborateurs. Geboren als Jannetje Johanna Schaft (haar roepnaam Jo werd later Hannie) groeide op in een 'rood' gezin. Ze belandde in 1943 daadwerkelijk in het verzet, nadat ze eerder als rechtenstudente had geweigerd de zogeheten loyaliteitsverklaring te tekenen en stopte met haar studie. Twee Joodse studievriendinnen gingen met haar mee van Amsterdam naar Haarlem en vonden onderdak bij haar ouders.
Eerste stappen in het verzet
Schaft werd steeds actiever in het verzet en hielp onder meer onderduikers met bonkaarten en persoonsbewijzen. Ze sloot zich aan bij de communistisch georiënteerde Raad van Verzet (RVV) die niet altijd op een lijn zat met andere verzetsorganisaties. Schaft pleegde meerdere liquidaties. Toen bij een aanslag haar partner omkwam, en ze bij een latere aanslag zelf ook gewond raakte, moest ze onderduiken. Een aanslag op Dolle Dinsdag op een foute agent mislukte. Een geplande aanslag op de foute politieman Fake Krist werd in de wielen gereden door een andere verzetsgroep: ze waren Hannie Schaft net voor.
Arrestatie bij toeval
Schaft, inmiddels voorzien van donker haar en een brilletje, ging op dat moment door het leven onder de naam Johanna Elderkamp, roepnaam Hannie.
Schaft ging door met het liquideren van verraders en bleef daardoor prominent op de radar van de Duitse Sicherheitsdienst. Ze werd uiteindelijk bij toeval op 21 maart 1945 bij een straatcontrole gearresteerd en op 17 april 1945 door de SD doodgeschoten in de duinen bij Bloemendaal. Op dat moment gold al een afspraak tussen het verzet en de Duitsers om over en weer af te zien van liquidaties en executies.
Wantrouwen
Die rivaliteit binnen het verzet, je zou ook kunnen zeggen: gebrek aan coördinatie en politieke verdeeldheid, leidde ook tot een na-oorlogs onderzoek omdat Schaft na een aanslag, door een aantal RVV'ers op eigen houtje gepleegd, de namen van de daders doorspeelde aan de leiding van haar groep. Kort daarop werden de personen op die lijst aangehouden en gedood. Toeval of niet: Schaft zou daarvan niet op de hoogte zijn geweest maar werd wel scheef aangekeken. Schafts naam viel ook in de zogeheten Velser Affaire; genoemd naar een rechts georiënteerde verzetsgroep in Velsen die een aantal Joden, communisten en linkse idealisten aan de Duitsers zou hebben verraden. Met medeweten en op aandringen van de regering in ballingschap in Londen; een vooropgezet spel dat bedoeld was om te voorkomen dat het communistische verzet na het einde van de oorlog teveel politieke winst zou boeken. Twee commandanten van die Velser verzetsgroep zouden eerder in hun hoedanigheid als lid van de politie met de Duitsers onder een hoedje hebben gespeeld. Diverse onderzoeken hebben de onderste steen nooit boven gekregen,
Theun de Vries schreef in 1956 het boek Het meisje met het rode haar over Schaft. Het boek werd 1981 verfilmd door Ben Verbong. In 2008 werd een planetoïde vernoemd naar Hannie Schaft.
