In de huiskamer van de familie Hoeks in Berghem hing een familiefoto prominent aan de wand. "Oom Jan, oom Hendrik en oom Mies staan op die foto", vertelt neef Leo Hoeks. "Over oom Jan en oom Mies werd volop gesproken. Geen woord over oom Hendrik. Niet één woord." Het zwijgen over Hendrik was veelzeggend.
Hendrik Hoeks zocht in een moeilijke tijd een toekomstperspectief en tekende in het voorjaar van 1942 voor de Waffen-SS. Tot groot verdriet van zijn ouders. Een jaar later stierf Hendrik aan het Oostfront bij Charkov, drieduizend kilometer van huis. "Artillerie Geschoss Kopf staat er op de overlijdensakte."
Ontroostbaar
Pas een halfjaar na de dood van Hendrik Hoeks kregen zijn ouders een bericht dat hij was gesneuveld in Oekraïne. De moeder van Hendrik was ontroostbaar. Leo Hoeks: "Dat was natuurlijk ellende zeker in zo'n kleine gemeenschap. Ze werden al nagekeken omdat hun zoon dienst had genomen in het Duitse leger. Na de dood van Hendrik konden zijn ouders nauwelijks hun verdriet verwerken."
Neef Leo vertelt voor Brabant Remembers het verhaal van Hendrik Hoeks.
Geen perspectief
Hoe kon het zover komen? "Er was in die tijd geen enkel toekomstperspectief. Hendrik was al met een vriend naar Luxemburg getrokken om er voor een boer te werken. Toen in 1939 het leger werd gemobiliseerd, stuurden zijn ouders een telegram dat hij naar huis moest komen. Het was veel te gevaarlijk", omschrijft neef Leo de omstandigheden.
"Vanaf september 1939 was hij weer thuis, maar wat moest hij? Er was geen enkel perspectief. Geen werk. Het meisje waarop hij verliefd was, koos ook nog eens voor een ander. Wat moest hij met zijn leven? Dat sudderde voort totdat hij meerderjarig was."
Ronselen
In april 1942 trok Hendrik op een dag zijn beste kostuum aan en reisde hij samen met een vriend naar Den Bosch. Zijn moeder vroeg nog wat hij ging doen, maar Hendrik zei niets over zijn plannen.
De Waffen-SS ronselde in die tijd rekruten om aan het Oostfront te vechten. "Er was veel Duitse propaganda. Er werd van alles beloofd. Na zijn diensttijd zou hij bijvoorbeeld naar de Oekraïne verhuizen. Daar wachtte een groot stuk land en een boerderij om een nieuwe bestaan opbouwen. Maar wat de consequenties van de Waffen-SS waren, daarvan waren ze zich niet bewust."
Geen weg meer terug
In Den Bosch doorstond het duo de keuring van de Duitsers. Een handtekening werd gezet. "En toen was er geen weg meer terug voor Hendrik", concludeert Leo. Thuis vertelde Hendrik over de keuze die hij had gemaakt. Zijn ouders en jongere broer waren woest. Hoe had Hendrik deze keuze kunnen maken? Leo: "Op de dag van vertrek probeerden zijn ouders hem nog tegen te houden. Zelfs de burgemeesters van Ravenstein en Oss werden ingeschakeld om de trein te laten stoppen en Hendrik van de trein te halen. Dat lukte niet." Hendrik en zijn vriend stapten in de trein met, in hun ogen, een beter leven als eindbestemming.
De strijd aan het Oostfront (foto: Bundesarchiv)
Tevergeefs
Na zijn opleiding keerde Hendrik in 1943 nog één keer terug naar zijn ouderlijk huis in Berghem. Opnieuw probeerden zijn ouders hem over te halen niet te gaan. Tevergeefs. "Hij had verlof van een week. Daarna is hij met de trein vertrokken en werd hij meteen ingezet aan het Oostfront. In de buurt van Charkov is Hendrik in augustus 1943 gesneuveld."
Thuis werd er niet of nauwelijks meer gesproken over Hendrik. Zijn jongere broer Roelof ontdekt pas tientallen jaren later wat er precies gebeurd was. Daarna maakte hij nog een keer dezelfde treinreis als zijn oudere broer Hendrik destijds.
