GROESBEEK - Handig zo'n helm, kun je lekker op zitten zonder in je billen geschoten te worden. Toch? Onze jonge vlogger Matheo maakte in het Bevrijdingsmuseum in Groesbeek mee wat het betekende om parachutist te zijn in de Tweede Wereldoorlog. Maar zaten die op hun helm als ze werden beschoten?
In zijn boek Een brug te ver (1974) schetst Cornelius Ryan de gevoelens van Amerikaanse paratroopers als ze onderweg naar hun landingszones bij Eindhoven al boven Zeeland worden beschoten door de Duitse luchtafweer. Escorterende jachtvliegtuigen namen de Duitse luchtafweer op de korrel, maar dat nam de spanning hoog in de lucht niet weg. De Duitse Flak, een afkorting voor Flugabwehrkanone, zorgde voor onrust in de transporttoestellen, waar de dicht opeengepakte paratroopers geen kant op konden.
Ryan: 'In de vliegtuigen konden de inzittenden duidelijk het geluid horen van langs de metalen zijwanden van de C-47's flitsende granaatscherven. Soldaat Leo Hart, een veteraan van de 82e Divisie, hoorde een maat aan boord van zijn toestel vragen: 'Zijn deze kuipstoelen kogelvrij?' Hart keek hem alleen maar even kwaad aan. De lichtmetalen stoelen zouden zelfs nog geen bescherming tegen een goedgemikte steen hebben geboden.'
Helm of scherfvest
De toestellen vliegen door, bestookt door de Flak. Ryan beschrijft hoe soldaten hun angst verbijten of proberen te negeren. Maar dat lukte maar weinigen. Ryan: 'Sergeant Bill Tucker, die boven Normandië luchtdoelvuur had meegemaakt, werd gekweld door een 'afschuwelijke angst om van onderen te worden getroffen'. Hij voelde zich 'minder naakt' wanneer hij op drie luchtafweerjacks van de luchtmacht zat. En soldaat Rudolf Kos wist later nog: 'Ik moest me verzetten om niet op mijn helm te gaan zitten, want ik wist dat ik hem nodig had voor mijn hoofd'. Daar is het verhaal van de helm: goed bedacht, maar het bleef bij een aandrift. Nog afgezien van het feit dat het erg onpraktisch is op een helm te zitten in een schuddend en bonkend toestel, een helm is voor op je hoofd.
Minder gewonden in de operatiekamer
Maar die luchtafweerjacks waren er wel, de zogeheten Flak Vests, Ze werden in 1943 geïntroduceerd, bedacht door Malcolm C. Grow, een Amerikaanse legerarts die was verbonden aan de luchtmacht en zich geconfronteerd zag met veel mannen met verwondingen door bijvoorbeeld granaatscherven en metaalfragmenten die met relatief lage snelheid toch pittig letsel veroorzaakten. 70 procent van de mannen die in de ziekenboeg of op de operatietafel belandden had zulk letsel. Grow ontwierp een scherfvest, het zogenoemde Flak Vest en een speciale helm, waarmee de bommenwerper bemanningen beter beschermd waren en het moreel een opwaarts zetje kreeg. Grow werd in 1944 onderscheiden voor zijn vinding.
Amerikaanse boordschutters met flak vest en de speciale flak helm - foto publiek domein
Het waren de Amerikaanse bommenwerper bemanningen die daadwerkelijk met de vesten vlogen. De Britten hadden duizenden van hun jacks aan de Amerikaanse collega's gegeven omdat ze die zelf niet konden dragen in de beperkte ruimte van hun Lancasters; de romp van een Lancaster was een stuk smaller dan die van een bredere Amerikaanse B-17, die halverwege de romp ruimte moest bieden aan twee mitrailleurschutters tegen vijandige toestellen.
Een boordschutter van een B-24 Liberator in vol ornaat: met helm, beschermende zonnebril, verwarmd pak (het was dik onder nul, op die hoogte) een scherfvest en speciale gevoerde laarzen. Foto publiek domein.
Vanavond in 75 jaar vrijheid, op weg naar 2020 bij TV Gelderland, om 17:20 uur, direct na GldVandaag
