In meerdere dorpen in de gemeente Aa en Hunze zijn struikelstenen onthuld ter nagedachtenis aan 36 joodse inwoners die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers zijn vermoord.
De goudkleurige steentjes, Stolpersteine in het Duits. liggen op de plekken in Gieten, Rolde, Gieterveen en Nooitgedacht waar de Joden woonden voordat zij naar Kamp Westerbork moesten. Vanuit Westerbork werden zij naar vernietigingskampen gebracht, waar ze zijn omgebracht.
Twee Duitse broers
Onder hen Bendix Schaap en zijn vrouw Milly, die met hun kinderen August, Sonja en Fritz vanuit het Duitse Lathen naar Rolde vluchtten. Broer Aron Schaap en zijn gezin gingen met hen mee. De toenemende naziterreur in Duitsland dwong de broers, beide veehandelaar van beroep, hun leven in dat land achter te laten en naar Drenthe te vertrekken. De gezinnen gingen aanvankelijk samen wonen in een huis aan de Asserstraat 1, later verhuisde Aron naar een huis verderop in de straat.
Op 2 oktober 1942 kregen beide broers bezoek van de gemeentelijke veldwachter Andries Eleveld. Hij bracht hen het nieuws dat zij zich dezelfde avond nog moesten melden in Kamp Westerbork. Het advies van de veldwachter om onder te duiken, legden ze naast zich neer. De broers wilden geen anderen in gevaar brengen en besloten met hun vrouwen en kinderen naar Westerbork te gaan. Niemand van hen overleefde de oorlog.
Namen noemen
Nu liggen er in trottoir voor de plek waar zij ooit woonden struikelstenen, met daarin gegraveerd de namen van de gezinsleden, hun geboortedata en de dag en plaats waar hun levens eindigden. Het blijven herdenken van mensen als Bendix en Aron Schaap is volgens voorzitter Harry Dijksma van de Stichting Struikelstenen Aa en Hunze de enige manier om hun namen levend te houden.
"Voor joodse mensen is het niet vergeten van hun naam ongelofelijk belangrijk", vertelt Dijkstra. "Men gelooft dat je pas echt vergeten bent als niemand je naam meer weet. Dat is ook de reden waarom joodse graven bijvoorbeeld nooit geruimd mogen worden. En de namen van in de oorlog omgebrachte joden mogen nooit worden vergeten."
Harry Dijkstra vertelt het verhaal over de joodse gezinnen Schaap
Taak niet volbracht
In de Jacobusk in Rolde werd vanochtend uitgebreid stilgestaan bij de vermoorde joodse inwoners. Er werd muziek gespeeld, gezongen en vooral veel verteld. Ook werden alle namen van de 36 joden voorgelezen. Na die dienst begon een busrit langs alle zeven adressen waar stuikelstenen gelegd zijn, met op iedere locatie het persoonlijke verhaal van de voormalige bewoners, muziek en een Hebreeuws gebed.
Van de 37 joden uit Aa en Hunze die tijdens de razzia's op 2 en 3 oktober 1942 naar Kamp Westerbork gingen, kwam er slechts eentje terug. Voor alle 36 anderen zijn vandaag de struikelstenen gelegd, maar dat betekent volgens Dijkstra niet dat het werk van de stichting nu klaar is.
Dijkstra: "We willen een boekje uitgeven met de verhalen van alle joden uit Aa en Hunze. En we willen verdergaan met het geven van gastlessen op scholen in de gemeente. We hebben een taak richting de kinderen, dus we heffen onszelf zeker niet op."
