Een geheimzinnig tabaksdoosje is opgedoken in Museum Collectie Brands in Nieuw-Dordrecht.
"Dit is een tabaksdoosje, waarvan je op het eerste gezicht zou zeggen: 'Wat is daar bijzonder aan?'. Maar als je wat beter kijkt, zie je het jaartal 1944 erin gegraveerd staan", vertelt Marianne Bakker van het museum. "En dan denk je al: Oh, daar hebben we te maken met de oorlogstijd. Het gaat om een tabaksdoosje dat is gemaakt door een krijgsgevangene in een kamp in Duitsland, hier vlak over de grens."
Ze weet dat omdat er in het doosje een briefje ligt. "Iemand heeft destijds een aantekening gemaakt om vast te leggen hoe Jans Brands eraan is gekomen. Op het briefje staat te lezen: 'Henny Veenker, bakkersknecht in Nieuw-Schoonebeek, in de oorlog trok hij over de grens om de Emslandkampen te voorzien van brood. Een Russische krijgsgevangene heeft voor hem een tabaksdoos gemaakt van aluminium van neergestorte of neergeschoten vliegtuigen'."
(Tekst gaat door na de foto)
Het briefje dat hoort bij het tabaksdoosje (foto:RTV Drenthe/Lydia Tuijnman)
Bakker heeft veel vragen. "We weten niet van wie dit doosje is geweest. Of wie het gemaakt heeft. En de foto? Het kan zijn dat het een foto van de gevangene zelf was of van iemand die hem dierbaar was. Het is ieder geval een man, een redelijk jonge man lijkt mij ook nog wel."
Op de achterkant van het doosje staan initialen, Bakker: "Van die Russische man? Ik denk te kunnen ontcijferen dat er staat : H.B.E. Dat zijn nog steeds heel weinig aanknopingspunten om iets te kunnen achterhalen. Wie was die man? Wat is er van hem geworden?"
'Untermenschen'
De kans dat de eigenaar is omgekomen in dat Emslandkamp is niet denkbeeldig, denkt Bakker. "Het was geen pretje in die kampen. Vooral niet voor de Russen. Want die werden gezien als 'Untermenschen' en ze werden bijzonder slecht behandeld. Ze kregen nauwelijks te eten. In die kampen heersten ook epidemieën. Ze sliepen soms gewoon op de kale vloer. Het was in de winter hartstikke koud. Ze moesten ook dwangarbeid verrichten in het veen, dat was zwaar werk. Er zijn er echt vele duizenden mensen gestorven daar."
(Tekst gaat door na de foto)
Achterzijde tabaksdoosje, met initialen (foto:RTV Drenthe/Lydia Tuijnman)
Speld in een hooiberg
Ondanks de barre omstandigheden heeft de mysterieuze gevangene kans gezien om zijn afbeeldingen en letters haarfijn en nauwgezet te graveren, in dat waarschijnlijk door hemzelf vervaardigde doosje. Marianne Bakker: "Het is heel erg mooi en heel erg fijnzinnig gedecoreerd. En dat zwart-wit portretje, dat kijkt ons een beetje weemoedig aan vanuit dat hartje en van tussen gegraveerde bloemetjes."
Hoop om het raadsel rondom deze man op te lossen heeft ze niet echt. "Ik denk dat dit echt een speld in een hooiberg is. En misschien, ja, kunnen we een stapje verder komen op de een of andere manier. Ik zou zo niet weten hoe. Misschien dat andere mensen daar meer bij kunnen helpen, maar het lijkt me onwaarschijnlijk dat we ooit achterhalen wie deze persoon nou precies was. Degene die dit hele mooie, kunstige doosje heeft gemaakt."
Aanwijzing uit Duitsland?
Wellicht dat het Herinneringscentrum Esterwegen in Duitsland uitkomst biedt? Bedrijfsleider Martin Koers van Esterwegen geeft ons desgevraagd wel een kans en vraagt ons de foto´s van het doosje en het briefje op te sturen. "We hebben een heel uitgebreide database van de mensen die hier destijds in de Emslandkampen zijn vastgehouden, ik sluit niet uit dat we iets kunnen vinden."
