SUNNYSIDE - Tijdens de Tweede Wereldoorlog dachten zowel Duitsland als Japan na over manieren om het verre Noord-Amerika te treffen. Zo studeerden de Duitsers op high-tech oplossingen als langeafstandsraketten en -bommenwerpers. De Japanners tapten uit een traditioneler vaatje: ze gebruikten ballonnen. En op 10 maart 1945 gooit een Japanse vuurballon per ongeluk bijna roet in het eten van het Amerikaanse atoomprogramma.
Fūsen bakudan heetten ze, kortweg Fu-Go oftewel vuurballonnen. Ogenschijnlijk grote weerballonnen, een meter of negen in doorsnede met daaronder een explosieve lading en brandbommen. Vanaf november 1944 stuurden de Japanners er zo'n 9300 de lucht in. Ze moesten via hoge luchtstromingen de VS bereiken en daar schade aanrichten. De Japanse ingenieurs hadden berekend dat de sterke luchtstroom de ballonnen in drie dagen boven de VS kon brengen. Na drie dagen zorgde een mechanisme ervoor dat de explosieve en brandbare lading werd gedropt. Het doel: schade aanrichten en bijvoorbeeld bosbranden veroorzaken.
Mee met de stroom
Aanvankelijk wilden de Japanners de ballonnen met duikboten tot vlak voor de Amerikaanse westkust brengen, maar toen bleek dat de duikboten nodig waren voor de strijd tegen de Amerikaanse invasievloot in de Pacific, werd besloten de Fu-Go's vanaf Japanse bodem te laten opstijgen.
Camerabeelden uit een Amerikaans jachtvliegtuig: Fu-Go's worden onderschept ter hoogte van de Aleoeten in het noorden van de Grote Oceaan, halverwege Rusland en de Amerikaanse kust.
De Amerikanen kwamen snel achter de Japanse bedoelingen, toen de kustwacht de eerste te vroeg neergekomen ballonnen uit zee viste. De luchtmacht kon veel ballonnen al vroegtijdig onderscheppen, maar een aantal bereikte daadwerkelijk de VS, overigens zonder daar veel schade aan te richten.
Toevalstreffer, maar zonder gevolgen
Op 10 maart 1945 raakt een Fu-Go bij toeval een hoogspanningslijn in de buurt van de Bonneville stuwdam bij Portland. De lijn is de levensader voor het 175 kilometer verderop gelegen Harford Complex: onderdeel van het Amerikaanse Manhattan-project, oftewel het Amerikaanse kernwapenprogramma. In Harford wordt het plutonium gemaakt dat nodig is voor de atoombommen en later gebruikt zal worden in de bom die Nagasaki van de kaart zal vegen.
De Hanford productiesite op een naoorlogse foto - publiek domein
Op die 10e maart hebben de Amerikanen andere zorgen, want de ballon veroorzaakt een kortsluiting, waardoor het koelwatersysteem in de Harford-centrale uitvalt. Gelukkig voor de Amerikanen is bij de bouw van het complex niet alleen vertrouwd op het stroomnet, maar is als back-up een kolengestookte generator bij het complex neergezet, die na de stroomuitval meteen inschakelt en oververhitting in de reactor voorkomt. 'Conservative engineering' brengt de redding, zo zou de baas van de centrale, kolonel Franklin Mattiass later zeggen.
Zes doden in één gezin
Een toevalstreffer, zonder grote gevolgen. Bij de start van de aanvallen gingen de Japanners er vanuit dat zo'n 10 procent ook daadwerkelijk de VS zou bereiken. Daar zijn er uiteindelijk zo'n 300 geteld. Hier en daar veroorzaken ze wat schade, maar slechts 1 ballon maakt daadwerkelijk slachtoffers. Op 5 mei 1945 worden in de staat Oregon een zwangere vrouw en 5 van haar kinderen gedood als ze in het bos bij toeval een ballon vinden en de bom ontploft.
Tot in de jaren '70 zijn in de VS nog resten van deze ballonnen gevonden.
