ARNHEM - Het is onduidelijk waarom Schaarsbergen vrijgesteld is van evacuatie, maar het wordt een geliefde plek voor Arnhemmers die half september 1944 weg moeten uit de stad. Een paar honderd evacués vinden er een tijdelijk onderkomen. Tijdelijk, want op 2 november krijgen ook de Schaarsbergers te horen dat ze binnen 48 uur huis en haard moeten verlaten.
Ook de 70-jarige Adrianus Drost, emeritus dominee van de Arnhemse Eusebiuskerk, heeft samen met zijn vrouw een onderkomen gevonden in Schaarsbergen. In zijn dagboek schrijft hij over de gebeurtenissen in oktober 1944: over een eveneens geëvacueerd jongetje dat omkomt door een granaatscherf dat Drost een dag later moet begraven en uiteraard ook de verplichte uittocht naar Apeldoorn op 4 november.
Bekijk het item van 75 jaar vrijheid over het dagboek van Adrianus Drost:
De evacuatie van Schaarsbergen verloopt volgens het dagboek van Adrianus Drost niet heel zachtzinnig. Als hij eerst nog even wat eten wil kopen, mag hij niet meer terug, hij wordt tegengehouden door de groene politie: "Dood ongerust was ik over Moeder, die eindelijk met een heele troep gevangenen meekwam. Idioot-Schandelijk. Of we misdadigers waren; kleine kinderen en oude stakkers. Zoo ging het, tussen gewapende polizei, waarheen? niemand wist het. (...) Moeder op een open sleeperskar (...), later ik ook. Zoo gingen we, zonder eten of drinken, tot we in 't donker om half 8 in Apeldoorn kwamen. Doodmoe en ellendig koud en zonder eenige bagage en in de regen! Onderdak in een groote cocosmattenfabriek, met 1500 menschen. Eerst nog rooie kool stampot en toen in het stroo zonder enige dekking."
In Ugchelen krijgt fabrikantenzoon W. van Houtum ook het een en ander mee over de evacuatie, hij schrijft in zijn dagboek: "De burgers moesten al bij aanzegging hun woning verlaten. Mensen die boodschappen deden konden niet meer naar huis. Alle inwoners werden letterlijk naar één punt gedreven en vervolgens onder begeleiding naar de Apeldoornseweg gebracht. Daar moesten zij zich maar zien te redden. De Duitsers vorderen bovendien nog enige voertuigen van deze vluchtelingen. Evacués, die voor betreding van het stadsgebied op de Kattenberg bij de NSB-burgemeester vergunning haalden, werden eveneens door de SD naar één centraal punt gedreven. Zij moesten alle voertuigen achterlaten. De mannen werden opgepakt voor graafwerk aan de IJssellinie. De vrouwen moesten lopen (de fietsen waren ook gevorderd) naar Apeldoorn."
Het dagboek van Adrianus Drost is uitgegeven door uitgeverij Aspekt. Dat van Van Houtum is online terug te lezen in de Oorlogskroniek van Apeldoorn.
