Selma Wijnberg is de enige vrouwelijke Nederlandse gevangene die wist te ontsnappen uit het vernietigingskamp Sobibor.
Op zevenjarige leeftijd verhuisde Wijnberg samen met haar ouders en drie oudere broers naar Zwolle. Daar beheerden haar ouders Hotel Wijnberg, het enige koosjere hotel in de omgeving.
Na de Duitse inval in Nederland moest het hotel de deuren sluiten. In september 1942 besluit Wijnberg onder te duiken. Ze is dan twintig jaar oud.
Onderduikadressen
Met behulp van een priester die in de straat woonde, kwam ze eerst bij een verpleegster in Utrecht en kort daarop bij een man in De Bilt terecht. Drie maanden later, in december 1942, werd ze opgepakt door de Utrechtse politie en belandde ze via Utrecht en Amsterdam in februari 1943 in Kamp Vught.
Kleren sorteren
In april 1943 ging Wijnberg op transport naar Sobibor. Eenmaal in het kamp werd ze ingezet bij het sorteren van kleren. Maar als er geen transporten kwamen, zo vertelde ze vele jaren later, werd er ander werk gezocht: bossen schoonmaken, bomen omhakken, de as uitstrooien van mensen die verbrand waren.
"We waren altijd heel bang dat er geen transport meer zou komen. We wisten dat dat ons einde zou zijn. Het was een dodenkamp." Toch overleefde Wijnberg het vernietigingskamp dat voor 34000 andere Nederlanders het eindstation was.
Ontsnapping
In Sobibor leerde Wijnberg haar Poolse vriend Chaim Engel kennen. Van hem hoorde ze van de ontsnappingsplannen die uitgedacht werden. En samen met hem sloeg ze op de vlucht. Maandenlang bleven ze ondergedoken op het Poolse platteland, tot het einde van de oorlog.
Na de bevrijding moest het stel hun onderduikadres verlaten. Zonder geld of spullen en hoogzwanger gingen Wijnberg en Engel op zoek naar onderdak. Na de geboorte van hun zoon Emiel verhuisden ze naar Lublin. Vandaar reisden ze met de trein en de boot via een enorme omweg terug naar Zwolle. Onderweg overleed Emiel.
Terug thuis
Terug in Nederland is de ellende nog niet over. Wijnberg: "Holland was verschrikkelijk voor ons. Niemand heeft ons geholpen." Engel krijgt geen toestemming om in Nederland te blijven.
Sterker nog omdat Wijnberg en Engel in Nederland opnieuw getrouwd zijn - de papieren van het eerdere huwelijk in Polen waren verloren gegaan - concludeert de politie in Zwolle dat zij door haar huwelijk de Poolse nationaliteit heeft gekregen. "Waarschijnlijk zou ze uitgezet zijn, ware het niet dat Polen op dat moment geen onderdanen uit het buitenland opnam", volgens Ad van Liempt, schrijver van het boek 'Selma'.
Naar Amerika
In Nederland krijgt het echtpaar nog twee kinderen, een dochter en een zoon. Ze openen een stoffen- en modezaak maar toch wil het niet. In 1951 vertrekken ze naar Israël. Zes jaar later settelt het gezin zich in Branford, Amerika.
Ze keren alleen nog terug naar Europa om te getuigen tegen de moordenaars van Sobibor. Zo getuigen beiden in 1983 tegen Karl Frenzel, een zeer wrede SS-bewaker in Sobibor. Het valt hen zwaar, maar deze mensen mogen hun straf niet ontlopen. "En het is goed dat de wereld weet wat er gebeurd is", aldus Wijnberg.
Onderscheiding
In 2010 bood toenmalig minister Ab Klink namens de Nederlandse regering excuses aan. Tijdens de Westerbork-herdenking op 12 april dat jaar kreeg Selma Wijnberg van hem de koninklijke onderscheiding Ridder in de Orde van Oranje Nassau opgespeld.
Op 4 december 2018 overleed Selma Wijnberg op 96-jarige leeftijd in Amerika waar zij meer dan zestig jaar heeft gewoond.
De informatie in dit artikel is grotendeels gebaseerd op de documentaire 'Selma Wijnberg - De vrouw die Sobibor overleefde' uitgezonden door de NOS op 16 december 2018.
Lees ook: Zij overleefde de Holocaust: Eva Pellinkhof-Roselaar
