Het is vandaag 75 jaar geleden dat concentratiekamp Auschwitz werd bevrijd. Winschoten was na Amsterdam procentueel gezien de grootste Jodenstad van Nederland. Tijdens de oorlog werden de Joden afgevoerd. Koos Akkerman weet er alles van.
De stadsgids heeft er zijn levenswerk van gemaakt om zo veel mogelijk mensen kennis te laten maken met de Joodse geschiedenis van Winschoten, de stad die door de Joden zelf ook wel 'Sodom' werd genoemd. 'Als je met pensioen gaat, moet je wat te doen hebben. Toen werd mij gevraagd of ik het leuk vond om stadsgids van Winschoten te worden', legt hij uit.
Interesse
Hij hapte gretig toe. 'De geschiedenis van Winschoten heeft me altijd al geboeid en toen heb ik gezegd dat het me leuk leek om te doen. Ik vind het mooi om verhalen die tot mij komen verder te verspreiden via stadswandelingen.' De verhalen uit de oorlogstijd kunnen zonder enige twijfel rekenen op Akkermans interesse.
Handelsstad
Dat er voor de oorlog zoveel Joden in Winschoten woonden, is volgens Akkerman best goed te verklaren. 'De Joden die naar Winschoten kwamen, waren zogeheten Asjkenazische Joden uit Duitsland, Polen en Hongarije. Omdat veel mensen geen Joden bij ze aan het werk wilden hebben, bleef er voor hen weinig anders over dan de handel. En omdat Winschoten van oudsher een handelsstad was, bleven ze in Winschoten hangen.'
Tien procent van de Winschoter bevolking was voor de Tweede Wereldoorlog van Joodse afkomst, terwijl dat in omliggende plaatsen drie à vier procent was. 'Ook in Oude Pekela waren veel Joden werkzaam omdat Feiko Clock ze inzette voor het ontginnen van veen', voegt Akkerman toe.
Vermoord
Van de vijfhonderd Joden in Winschoten en omgeving zijn er uiteindelijk slechts 46 die de Tweede Wereldoorlog overleefd hebben. 'De rest is allemaal vermoord', weet Akkerman. De oorlogsverhalen die de stadsgids doorvertelt, krijgen extra cachet door de Joodse bouwwerken die voor de Molenstad bewaard zijn gebleven.
'Het Rabbinaatshuis en de synagoge bijvoorbeeld', vertelt Akkerman. Het zijn plekken waar hij graag vertelt over de geschiedenis. 'Zoals de Joodse leefregels - mitswa, waaraan ze moesten voldoen. Er waren liefst 613, verdeeld in geboden en verboden.'
Monument
Opvallend is dat Winschoten ondanks de circa vijfhonderd Joodse inwoners die het voor de oorlog had, relatief weinig stolpersteine - Joodse gedenkstenen - kent. 'Vijf', lepelt Akkerman zonder problemen op. Toch wordt ook nog jaarlijks bij hen stilgestaan. 'Alle vijfhonderd namen staan op het Joods monument aan De Venne.'
Als het aan Akkerman ligt, neemt hij iedere Groninger eens persoonlijk mee langs alle Joodse overblijfselen van voor de Tweede Wereldoorlog, zodat de Holocaust nooit vergeten wordt. Hij reageert instemmend als die suggestie voorgelegd wordt. 'Dat hoor ik vaker', besluit hij.
