ARNHEM - Maria van der Lelie uit Arnhem viert dinsdag haar verjaardag. Die dag is het precies 75 jaar geleden dat ze als 'Market Garden-baby' ter wereld kwam. Maria, nu Riet, vertelt haar verhaal in Gelderland Helpt.
Tekst gaat verder onder het radio-interview:
Maria van der Lelie wordt op 17 september 1944 geboren in de Hoornestraat 20 in Arnhem in de wijk Molenbeke. Op advies van de huisarts is een dag eerder besloten om de vliezen te breken en de geboorte op gang te brengen. Vader Harrij van der Lelie is als ambtenaar op de hoogte van de op handen zijnde evacuatie, en zijn 26-jarige vrouw Dora is bang dat een bevalling langs de kant van de weg verkeerd af zou lopen.
In alle vroegte gaat vader Van der Lelie op pad om de huisarts op te halen. Die zit ondergedoken uit angst opgepakt te worden na een aanslag op een Duitse officier. De familie heeft een briefje met het geheime adres in keukenla liggen. Over de puinhopen heen komt de arts met pa naar de woning. De zwangere vrouw wilde per se niet naar een schuilkelder op het ENKA-terrein. Dora brengt rond 05.00 uur haar tweede kind ter wereld. Zoontje Jos krijgt een zus; Maria Theodora Lucia.
'Je leek wel een gestroopt konijn'
Baby Maria is eigenlijk een maand te vroeg en daardoor heel zwak. Haar vader zou toen ze ouder was tegen haar zeggen: 'Je leek wel een gestroopt konijn !'. Het kind weegt nog geen vier pond en zou onder normale omstandigheden in een couveuse hebben gemoeten. Maar vanwege het oorlogsgeweld is dat natuurlijk onhaalbaar. Moeder en kind vallen doodvermoeid in slaap. En vader gaat opnieuw naar buiten; met gevaar voor eigen leven moet de kapelaan worden gehaald om de baby te dopen. Ook de kapelaan blijkt te zijn ondergedoken, maar wordt gevonden. Door de ravage veroorzaakt door bombardementen rond de Velperweg doen de twee mannen er een paar uur over om in de wijk Molenbeke te komen, maar uiteindelijk wordt Maria Theodora Lucia omstreeks 19.00 uur gedoopt.
Maria als gezonde peuter met haar vader op de Velperweg - foto Riet Nijlant
De karavaan vluchtenden wordt beschoten, vrouwen bevallen in de berm
Op 25 september trekt de familie de stad uit richting noorden. Voor het kwetsbare kindje wordt een combinatie van een reiswieg en een kinderwagen gefabriceerd. Door Rode Kruis-mensen worden de evacués door de gevechtszones geloodst. Onderweg wordt de karavaan vluchtenden diverse keren beschoten, en zien ze het ook schrikbeeld van moeder: vrouwen die langs de kant van de weg aan het bevallen zijn. Via een tijdelijk verblijf in Loenen (waar de baby medische zorg krijgt) komt de familie Van der Lelie in Klarenbeek terecht waar ze acht maanden bij Grada Oosterwijk wonen. In alle rust kunnen moeder en kind er aansterken.
Na de bevrijding alsnog vechten voor haar leven
Bij terugkomst in Arnhem blijkt de woning geplunderd en beschadigd, overal op straat liggen meubels en andere gestolen en achtergelaten huisraad. Als het huis zo goed en kwaad mogelijk is ingericht gaat de gezondheid van Maria ineens sterk achteruit. Ze krijgt problemen met de voeding en gaat hals over kop naar het Irene kinderziekenhuis in Klarendal. Het kind 'viert' haar één-jarige verjaardag met slingers rond het bed maar vecht eigenlijk voor haar leven, verpleegsters staan met tranen in de ogen. Een bloedtransfusie van vader naar dochter biedt redding, langzaamaan knapt de kleine Market Garden-baby op. Volgens vader Harrij is zijn dochter altijd een vechter en vasthouder gebleven. Op 20-jarige leeftijd is zij één van de vier Arnhemmers (geboren 17-09-1944) die bij het nieuwe stadhuis de eerste steen mag leggen.
Maria, nu Riet, woont met haar man nog steeds in Arnhem en viert dus binnenkort haar 75e verjaardag, natuurlijk tijdens de herdenkingen rond Operatie Market Garden.
Zie ook: De Market Garden-baby's van Arnhem zijn gevonden!
