Een onbekende fotograaf legde in mei 1940 de verwoeste en zwaar beschadigde huizen vast. Rhenen was bij de Duitse inval duidelijk zwaar getroffen. Tussen de puinhopen staat de nauwelijks beschadigde Cuneratoren. Rechtsonderin zien we de smederij van Jan Bovenschen. Alleen de muren staan nog overeind.
Dit jaar is het 75 jaar geleden dat Nederland bevrijd werd. Om de oorlogsjaren en de bevrijding ook nu nog een gezicht te geven, startte onder de naam ‘de Tweede Wereldoorlog in 100 foto’s’ een grote landelijke zoektocht naar foto’s die een goed beeld van die tijd geven. Ook uit de provincie Utrecht kwamen indrukwekkende foto's. Presentator Margreet van Gils maakt voor RTV Utrecht tv-programma's over een aantal van die foto’s. Ze gaat met ooggetuigen en nabestaanden terug naar de plek waar de foto gemaakt is. Hoe was het toen en hoe is het nu?
De Rhenense smid
Vandaag gaat Margreet naar Rhenen, waar ze Gert Harting ontmoet. Gert is de schoonzoon van de Rhenense smid, Jan Bovenschen. De smederij van Bovenschen in de Herenstraat werd aan het begin van de oorlog verwoest door beschietingen van de Duitsers. Net als nagenoeg de hele Herenstraat, overigens.
“Alles was weg”, begint schoonzoon Gert zijn verhaal. “Omdat heel Rhenen geëvacueerd was, vielen er geen slachtoffers, maar de Herenstraat was echt weggevaagd tijdens de slag om de Grebbeberg.”
Puinhopen
Gerts schoonvader en diens vader keren op 18 mei 1940 terug, het is dan veilig. Ze vinden onderdak bij familie elders in de provincie, maar blijven smeden op de plek waar ze dat altijd hadden gedaan. “Opa Bovenschen maakte gewoon een klein houten dakje en zo stond hij droog te smeden op de puinhopen van wat ooit zijn smederij was.”
Gert Harting in gesprek met Margreet. Foto: RTV Utrecht
De Herenstraat - en dus ook de smederij - worden weer opgebouwd en in 1942 heeft iedereen van de Herenstraat weer een dak boven het hoofd. De gemeente heeft zelfs van de nood een deugd gemaakt: de straat is gemoderniseerd en verbreed.
Nieuwe evacuatie
“En toen werd het 1945”, gaat Gert verder. “De familie wist dat de nieuwe evacuatie voor de goede zaak was - de geallieerden rukten op - maar ze lieten de smederij niet gerust achter. Wat was namelijk het geval”, laat Gert zien aan de hand van foto’s, “de smederij lag naast het oude gemeentehuis, dat in handen was van de Duitsers. Iedere keer als in Opheusden - aan de andere kant van de Rijn - de geallieerden Duitse beweging voor het gemeentehuis zagen schoten ze! Bijna tien keer ging dat mis en werden de smederij en het woonhuis geraakt.”
Hoewel de familie Bovenschen het huis en de smederij twee keer opnieuw op moest opbouwen, bleef het een gezin van veerkracht. “Er moet angst geweest zijn”, zegt Gert, “maar ze ondergingen het en begonnen zodra het kon aan het opbouwen van waar ze zo graag woonden en werkten. Het was nu eenmaal zo.”
Deze aflevering van Margreet: WOII in foto's is te bekijken via de website van RTV Utrecht.
