De gemeente Amersfoort heeft woensdag een oorlogsmonument aangepast, omdat op de plaquette niet alleen verzetsmensen maar ook 'foute' personen worden geëerd. Onder hen Albertus Beukman uit Rotterdam, die lid was van de SS.
Het monument aan de Barchman Wuytierslaan in Amersfoort werd kort na de oorlog opgericht om twintig mannen te herdenken die op 5 februari 1945 in een tuin werden doodgeschoten. Een paar dagen eerder waren drie nazi's om het leven gekomen toen leden van het verzet een seinhuis opbliezen. De Duitsers namen hiervoor bloedig wraak.
De slachtoffers waren uit de strafgevangenis in Utrecht gehaald. Hun lichamen lagen kris kras door de tuin verspreid en mochten daar - als afschrikwekkend voorbeeld - 24 uur lang niet worden weggehaald. Bij de plek stond een bord met de tekst "Terroristen en saboteurs'.
'Zij offerden zich voor de vrijheid'
Na de bevrijding wilde Amersfoort een monument voor de mannen oprichten. Dat kwam er snel, onder meer met geld dat door schoolkinderen was ingezameld. Al bij de eerste Dodenherdenking, op 4 mei 1946, kon de plaquette worden onthuld. 'Zij vielen ten offer aan de wraak. Zij offerden zich voor de vrijheid' staat er op de gedenksteen.
"De haast van de gemeente Amersfoort was misschien prijzenswaardig, maar ging wel ten koste van de zorgvuldigheid", schrijft de NOS. "Uit onderzoek is gebleken dat niet alle mannen in gelijke mate recht hebben op dit eerbetoon."
Dat geldt onder onderen voor Albertus Beukman uit Rotterdam, die in 1936 lid werd van de NSB en uiteindelijk terechtkwam bij de SS. Toen zijn legeronderdeel naar België werd gestuurd om de opmars van de geallieerden te stoppen, deserteerde hij uit Duitse dienst en belandde later in de Utrechtse gevangenis.
Na de oorlog waren verschillende instanties vaak niet van elkaars doen en laten op de hoogte. Zo werd het bevel om Beukman op te sporen pas ingetrokken op 31 mei 1948. Hij was toen al ruim drie jaar dood en zijn naam stond al twee jaar op het monument in Amersfoort.
Naast Albertus Beukman staat ook de naam van Eduard van Heulen op het monument. Hij had zich vrijwillig bij de Duitse Wehrmacht gemeld. Van Heulen belandde in de gevangenis voor een inbraak in zijn woonplaats Beverwijk.
Voor de gemeente Amersfoort is dit soort informatie aanleiding geweest om het monument aan te passen. Bij een steenhouwerij in Utrecht is nieuwe tekst aangebracht. In plaats van 'Zij offerden zich voor de vrijheid' staat er nu 'Wij herdenken hen die vielen voor de vrijheid'. Wie het monument bezoekt, mag zelf uitmaken op wie de tekst van toepassing is en op wie niet.
Albertus Beukman is overigens niet de enige Rotterdammer, die herdacht wordt op het monument. Op de plaquette staan ook Johannes Franciscus van Gool en Hendrik Jan van der Wiel (verzetsstrijders of opgepakt omdat ze zich niet hadden gemeld voor de Arbeidsdienst) en Arie Teunis Visser, die treinstakingen wilde organiseren om de geallieerden te helpen.
Besmeuren
Alex van den Dool is een van de nabestaanden. Zijn vader was tuinder in Nieuwerkerk aan den IJssel en bood onderdak aan onderduikers. Hij werd verraden en belandde in de Utrechtse gevangenis. Van den Dool vindt de aanpassing van het monument in Amersfoort een goede oplossing.
"Dat degenen die weten wat het werkelijke verhaal van die mannen was nu enige genoegdoening krijgen, dat lijkt me keurig netjes", zegt hij tegen de NOS. "En tegelijkertijd is het met deze tekst niet nodig dat je de mannen met een fout verleden nu nog gaat besmeuren door hun namen met veel vertoon van die plaquette te halen. Per slot van rekening zijn zij ook aan hun einde gekomen op een manier die ze niet hebben gezocht."
