SAINT-LAURENT-SUR-MER - Het was, zou hij later schrijven, 'een harde trap onder mijn kont' die fotograaf Robert Capa in de ochtend van 6 juni 1944 deed landen op de kust van Normandië. Capa, op dat moment verbonden aan het blad Time-Life, stond op de treeplank van een Amerikaans landingsvaartuig zijn eerste foto's te maken toen hem op niet mis te verstane wijze duidelijk werd gemaakt dat hij van boord moest. De bootsman wilde 'als de sodemieter' weg uit het inferno van Omaha Beach.
'Bloody' Omaha Beach, een strook strand van zo'n 5 kilometer lengte, was een van de vijf invasiestranden van D-Day, toegewezen aan de Amerikanen. De landingsvaartuigen op Omaha werden door de Duitsers opgewacht met een moordend vuur dat de soldaten die koud, nat en zeeziek naar het strand moeten waden al voor de vloedlijn vast pinde achter grote stalen obstakels. De Duitse defensie was vrijwel ongeschonden door de zware inleidende beschietingen door de geallieerde vloot heen gekomen. De Duitse mitrailleurschutters hadden vanuit hun hooggelegen posities uitstekend zicht op de landingsvaartuigen en talloze Amerikanen sneuvelden meteen zodra de klep van hun landingsvoertuig omlaag werd gelaten. De drijvende tanks die waren meegestuurd om de eerste aanvalsgolf dekking te bieden waren vrijwel allemaal gezonken, een gevolg van de hoge golfslag.
Wie de film kent, weet dat de openingsscène van Saving Private Ryan een meer dan realistisch beeld geeft van wat de Amerikaanse soldaten meemaakten. Veteranen die de première van de film destijds bijwoonden, herbeleefden hun ervaringen van die 6e juni 1944. De trauma's kwamen weer los.
Hel op aarde
Diezelfde taferelen zag ook de toen 30-jarige Robert Capa. De als Endre Ernó Friedmann in Boedapest geboren Capa - hij nam die naam aan in de jaren '30 - was al wat gewend toen hij foto's maakte tijdens de Spaanse Burgeroorlog, maar dit was toch echt andere koek. Capa kwam met de eerste aanvalsgolf mee en zag de mannen tot hun middel in het water in een hagel van kogels aan land waden. Als ze al zover kwamen. Vanachter een groot stalen obstakel schoot Capa als een gek zijn foto's. Even verderop wisselde hij achter een kapotgeschoten tank zijn rolletjes. 'Met trillende handen', schreef hij later.
De tweede aanvalsgolf nadert Omaha Beach - publiek domein
Na een periode 'die een eeuwigheid leek te duren' besloot Capa dat het tijd werd het inferno te ontvluchten. Hij haastte zich naar een landingsvaartuig in de buurt en werd aan boord gehesen met zijn camera's en drie volgeschoten rolletjes. Op naar Engeland, en daar ging het mis.
Fout kost talloze opnamen
Want in alle haast - de foto's moesten zo snel mogelijk worden ontwikkeld en gepubliceerd - werden de negatieven door een laborant geforceerd gedroogd en smolt de emulsie van de films. Slechts elf negatieven bleken nog bruikbaar; een aantal goed, maar andere gaven weer vage afdrukken die onbedoeld een passende weergave waren van de onvoorstelbare hectiek van dat moment. Aanvalsgolf na aanvalsgolf bereikte het strand en werd daar vastgepind.
Rond negen uur in de ochtend, enkele uren nadat de landing was ingezet, slaagden Amerikaanse genisten uit de tweede landingsgolf er uiteindelijk in enkele bressen in de Duitse verdediging te slaan, waardoor de troepen van het inmiddels overvolle strand vol brandende wrakken en doden af konden.
Capa sterft in het harnas
Capa en een aantal collega's richtten na de oorlog het fotopersbureau Magnum op. Capa bleef aan Time-Life verbonden en maakte onder meer reportages over in Zuidoost-Azie, waar toen de Fransen een koloniale oorlog uitvochten. Op 25 mei 1954 overleed Capa toen hij foto's wilde maken van gevechten en op een landmijn trapte.
Het copyright op Capa's foto's van Omaha Beach wordt door Magnum Photos bewaakt als de Amerikaanse nationale goudvoorraad, en aan de publicatie ervan hangt een dito prijskaartje. Online zijn ze te bekijken via de site van Magnum en op wikipedia.
Omaha: tussen alle verwoeste materieel, losse uitrustingsstukken en de aangespoelde lichamen van hun kameraden gaan Amerikaanse versterkingen aan land - foto via Wikipedia
Bij de landing op Omaha Beach verloren de Amerikanen zo'n 3000 man: 2000 doden en 1000 gewonden. Andere schattingen gaan uit van 4700 doden, gewonden en vermisten. De gesneuvelden liggen vlak achter het bloedige strand begraven op de Amerikaanse oorlogsbegraafplaats van Colleville-sur-Mer.
