DEN BURG - Het werd later 'Europa's laatste slagveld genoemd'; het rustige Waddeneiland Texel. Texel is in april het decor van een bloedige en wrede confrontatie tussen de Duitsers en ingelijfde soldaten uit Georgië. Die keren zich tegen hun Duitse bazen omdat ze - met het eind van de oorlog in zicht - niet naar het front willen. Gevolg is een bloedige strijd die tot ver na de bevrijding duurt.
Veel keus hadden ze niet, de 800 Georgiërs die in februari 1945 op Texel aankomen. Na de Duitse inval in Rusland waren ze krijgsgevangen gemaakt en voor de keuze gesteld: creperen achter Duits prikkeldraad of in Duitse dienst treden. Via deze vorm van rekrutering, het zogeheten Ostlegion-programma, kwamen zo'n één tot anderhalf miljoen mannen van niet-Russische minderheden in de Sovjet-Unie in Duitse dienst.
Angst voor wraak van Stalin
In de nacht van 5 op 6 april 1945 komen de Georgiërs in opstand nadat ze het bevel hebben gekregen om in Oost-Nederland te gaan vechten tegen de oprukkende Britten en Canadezen. De opstand kan worden gezien als een poging om het eigen blazoen schoon te poetsen, want Stalin kent geen pardon voor overlopers in Duitse dienst.
De opstand begin in de vroege ochtend van 6 april bij Den Burg. Zo'n 400 Duitsers worden door de opstandelingen in hun slaap verrast en met messen en bajonetten gedood. De Duitse commandant kan wegkomen en alarmeert de bemanning van geschutsopstellingen op de zuidpunt van het eiland en legt contact met het vasteland. De Duitsers sturen zo'n 800 soldaten naar het eiland, waar zich een felle strijd ontbrandt.
Strijd zonder pardon
De strijd kost zo'n 1500 levens en wordt aan beide kanten zonder enige vorm van mededogen gevoerd. Gevangenen worden niet gemaakt en Georgiërs die in handen vallen van de Duitsers moeten hun eigen graf graven voordat ze worden doodgeschoten.
22 Mei 1945: op het strand van Texel wordt een massagraf geopend met de lichamen van gefusilleerde Texelaars en tientallen Georgiërs - publiek domein
De Duitsers kammen het hele eiland uit, maar toch slagen enkele honderden Georgiërs erin onder te duiken met steun van de bevolking. Die wordt door de Duitsers ook niet gespaard. Op 6 april worden 10 Texelaars gefusilleerd.
En terwijl in de rest van Nederland de Duitsers zich op 5 mei onvoorwaardelijk hebben overgegeven, duurt de strijd op Texel nog tot 20 mei, als de Canadezen het roer overnemen.
Rehabilitatie en herdenking
Monument voor de omgekomen Georgiërs, Hoge Berg Texel - foto Wikipedia creative commons
Na de bevrijding worden zo'n 220 Georgiërs, gekleed in Canadese uniformen en met een aanbevelingsbrief van de bevrijders en het Nederlands verzet op zak, teruggebracht naar Rusland. Daar verdwijnt een groot aantal van hen alsnog naar Stalins werkkampen. Een aantal mag naar huis. Eind jaren '50, tijdens de Destalinisatie in de Sovjet-Unie, worden de Georgiërs gerehabiliteerd. De opstand op Texel wordt nog jaarlijks herdacht, in aanwezigheid van een Georgische delegatie.
