Oorlog of niet, het competitievoetbal ging zo lang als dat nog kon door. In 1944 wist het Utrechtse DOS een terugkeer naar de Eerste Klasse af te dwingen en gelukkig hebben we de beelden nog.

Het is 30 mei en zo te zien nog behoorlijk koud in de Galgenwaard als aanvoerder Piet Dumortier de scheidsrechter en de aanvoerder van tegenstander OSV een prettige wedstrijd wenst. Hij wrijft zijn handen warm en maakt zich op voor een bijzonder duel. DOS zou die dag een succesvol seizoen bekronen met promotie naar de Eerste Klasse.

Unieke beelden

In 2018 doken plotseling unieke beelden van de wedstrijd op. We zien behalve Dumortier ook legendes als Gerard van Leur en Evert Veltmeijer in actie. En opmerkelijk, want voor zover bekend nog niet eerder op film gezien: de in Utrecht gehate NSB-burgemeester Van Ravenswaay komt nog even voorbij. Wie ontbreekt is de beroemde middenvelder Henk Temming. Die was in februari opgepakt en zat inmiddels gevangen in Kamp Amersfoort.

 
Filmbeelden van de promotiewedstrijd die aan Het Utrechts Archief zijn geschonken. Het geluid is later toegevoegd.

"Mensen hadden indertijd een enorme behoefte aan afleiding en het voetbalveld bracht die", zegt historicus en journalist Ad van Liempt, die première in Het Utrechts Archief bijwoonde. "Maar het was niet helemaal van gevaar ontbloot. Er zijn voorbeelden bekend van razzia's op stadions. Dan stond de Grüne Polizei bij de uitgang klaar om mannen op te pakken."

Wesley Sneijder

Ook Wesley Sneijder, die ooit bij DOS met voetballen begon, was bij de eerste vertoning van de historische filmopnamen. De Utrechtse oud-international toonde zich vol bewondering voor zijn voorgangers die ook in het laatste oorlogsjaar nog het veld op stapten.

 
Volle zaal bij vertoning van de historische wedstrijdbeelden

"Dat ze echte voetballiefhebbers waren straalt ervan af", zei Sneijder na afloop. "Door in een zware periode van oorlog toch te gaan voetballen, met alle risico's vandien, hebben ze karakter getoond."

Filmblikken

De 16mm-film die van de wedstrijd is gemaakt lag ruim vijftig jaar bij Joke en Ad Vermeulen thuis, tussen filmblikken die ze in 1967 van Ads vader hadden overgenomen. Het uiterst brandbare materiaal heeft de tand des tijds goed doorstaan.

"In ons eerste huis hadden we het met folie bedekt en later hebben we de kratten helemaal achterin een berging gezet zodat het geen kwaad kon." "En nu hebben anderen er plezier van", vult Ad aan, "en dat is hartstikke leuk."

Vader in actie

Bij Utrechters met een DOS-hart, zoals John en Bert van Leur, zorgden de opnames voor kippenvel. Op de beelden is hun vader in actie te zien. Rechtsbuiten Gerard van Leur loopt vlak achter aanvoerder Dumortier het veld op.

"Fantastisch", zegt John. "Ik heb hem nooit in het echt zien voetballen, want toen was ik nog niet geboren, en zelf praatte hij er niet veel over. Ik heb natuurlijk wel een idee door alle verhalen van anderen. Ik hoorde clubicoon Henk Temming bijvoorbeeld zeggen dat hij 'een beste' was."

 
De zonen van Gerard van Leur kregen kippenvel toen ze de beelden van hun voetballende vader zagen

John verzamelt zijn hele leven al alles over zijn voetballende vader en keek dan ook zijn ogen uit, toen de oude film boven water kwam. "Je hoopt steeds weer dat er nog beelden zijn en dat je ze vindt. Maar dat je dan zoiets tegenkomt en zó uitgebreid!"

Grauwe realiteit

Hoewel DOS na de 2-1 overwinning op 30 mei 1944 uitbundig feestvierde, keerde voor de Utrechters de grauwe realiteit van de bezetting al snel terug. In het seizoen 1944-1945 was het bovendien toch echt afgelopen met het competitievoetbal. De oorlogsschaarste maakt het onmogelijk, leren ballen waren nauwelijks nog te krijgen en bij veel sportcomplexen werden de houten tribunes gebruikt om kachels op te stoken.

DOS-vedette Piet Dumortier had, zo bleek later, op 30 mei zijn laatste competitiedoelpunt ooit gescoord. Hij liep door de ontberingen van de hongerwinter difterie op en kwam in het ziekenhuis aan een zogenoemde ijzeren long te liggen. Op 5 april werd de stroom onderbroken tijdens een bomalarm. De 29-jarige 'rooie Piet', die door zijn ziekte niet meer zelfstandig kon ademen, overleed een paar weken voor de bevrijding. Hij werd onder grote belangstelling in het gele DOS-shirt met de karakteristieke zwarte V over de borst naar zijn laatste rustplaats gebracht.

RTV Utrecht publiceerde op 4 mei 2020 een portret van Piet Dumortier, met daarin een overzicht van alle voetballers die in de Tweede Wereldoorlog zijn overleden. Lees: Piet Dumortier, topspits die de bevrijding net niet haalde