Wie voor het eerst naar de foto kijkt vindt het misschien een ingewikkeld 'zoekplaatje'. Een stoel, een bed en een raam: het lijkt een inkijkje in een kleine slaapkamer in de Utrechtse wijk Wittevrouwen. Maar de verwrongen massa in het plafond getuigt van een drama met een Engelse bommenwerper.
We gaan terug naar de nacht van 22 op 23 juni 1943. Het is in onze provincie onrustig. De laatste nachten vult de lucht boven Utrecht zich met Britse bommenwerpers op weg naar het Duitse Ruhrgebied, vaak gehinderd en opgejaagd door nachtjagers van de bezetter.
Dreigend gevaar
Om iets voor 01.00 uur wordt voor het eerst een gehavende bommenwerper - een Lancaster ED928 - gezien vanuit de Duitse uitkijkpost in de Domtoren. De bommenwerper vliegt onheilspellend over de stad. Vrijwel direct worden brandweer, politie en luchtbescherming gealarmeerd.
Een Britse Avro Lancaster, hetzelfde type als het toestel dat boven Utrecht ontplofte. Foto: Nationaal Bevrijdingsmuseum Groesbeek
"We lagen allemaal lekker te slapen in bed", vertelt Frans Tiland in de documentaire 'Kind in de Oorlog'. "En toen ineens ging die sirene af. Dus wij werden allemaal wakker. Dat was wel een heel angstige nacht. Want toen was er een vliegtuig uit de lucht geschoten vlák boven onze wijk."
Brandende brokstukken
Waar de Lancaster wordt geraakt, is niet duidelijk, maar het toestel explodeert boven de stad en trekt een spoor van brandende brokstukken en kerosine door de lucht. Vooral de Kapelstraat wordt zwaar getroffen. In en rond deze straat overleven vijf Utrechters het niet. Ook vijf van de zeven bemanningsleden van het toestel komen om.
Uitgebrande huizen aan de Kapelstraat 47 - 49. Foto: collectie Het Utrechts Archief
Frans woonde in de oorlog in Zandhofsestraat, vlakbij de plek waar veel restanten van het Engelse toestel neerkwamen: "In het begin was er wel paniek, maar je had ook angst want je mocht natuurlijk helemaal niet op straat 's nachts... Pas de volgende dag kon je de schade opnemen en kijken wat er eigenlijk allemaal gebeurd was."
De volgende ochtend
Twee van de bemanningsleden overleven. Ze worden verzorgd door de huisarts in de wijk. De andere bemanningsleden sneuvelen. "Eén van de piloten", weet meneer Tiland zich nog goed te herinneren, "was dwars door een dak gevallen. De volgende ochtend zagen wij als jonge jochies een neuswiel van het vliegtuig liggen. We hadden gespijbeld om de brokstukken te kunnen zien. Kregen we allemaal straf!"
Overal in de wijk worden brokstukken van de Lancaster gevonden. Foto: Collectie Het Utrechts Archief
Niet alleen het neuswiel ligt herkenbaar op straat. Overal in de wijk worden kleine en grote brokstukken en worden de lichamen van de omgekomen bemanningsleden gevonden. De wijk is geschrokken en gehavend: 44 huizen zijn beschadigd, een groot aantal is na 23 juni onbewoonbaar.
Neuskegel
Terug naar de foto van het vliegtuigonderdeel in het plafond. Wat je ziet is de neuskegel - inclusief mitrailleur - van de bommenwerper. Hij is dwars door het dak van Palmstraat 38 gevallen. Op miraculeuze wijze bleef hij steken. Waar de andere brokstukken een ramp aanrichtten in de wijk Wittevrouwen, blijven de inwoners van Palmstraat 38 wonderwel gespaard.
