"Hallo hier Radio Oranje, de stem van strijdend Nederland." Veel landgenoten luisterden tijdens de oorlog via de BBC in het geniep naar de radiouitzendingen van de Nederlandse regering. Tot grote wanhoop van de Duitsers. In het voorjaar van 1943 eisen ze daarom alle radio's op. Jan Beks geeft zijn radio niet af en riskeert daarmee een gevangenisstraf. Of erger. Verraad lijkt Beks duur te komen staan. Wordt het Kamp Vught of zwicht Beks?
Ze bekijken het maar, of iets soortgelijks moet architect Jan Beks uit Oirschot hebben gedacht toen het Duitse bevel om de radio's in te leveren kwam. Net als vele anderen verstopte Beks zijn radiotoestel. Maar hij ging nog een stap verder.
"De Duitsers hadden in 1943 al heel wat verliezen geleden. Ook op materieel gebied. Mijn vader had ook een motor en die konden de Duitsers goed gebruiken, net als fietsen. Kwam je met je fiets buiten, dan was hij bij wijze van spreken al afgepakt. Mijn vader demonteerde zijn Royal Enfield-motor, en legde de onderdelen op de zolder van onze uitbouw", vertelt Hans Beks, de jongste zoon van de architect.
Zonder zijn motor moest vader Beks met de bus naar Eindhoven om daar lichtdrukken te laten maken van zijn tekeningen. In dezelfde bus zat ook een plaatsgenoot die nogal gesteld is op de Duitsers. "Je hebt een mooi bijbaantje", laat Beks zich ontvallen. De ironie spat van zijn opmerking af. "Mijn vader bedoelde natuurlijk dat hij voor de moffen werkte", vertelt Hans. "Mijn pa kon zijn mond niet houden. Wat hij dacht, dat zei hij ook. Na het uitstappen is de man rechtstreeks naar de Ortskommandant gegaan, waarschijnlijk om mijn vader te verraden."
Enkele dagen later stonden Ortskommandant Weber en twee sergeants voor de deur. Ze kwamen de radio én de motor halen. Beks loog dat hij de spullen een jaar daarvoor al had verkocht. Hans: "De Duitsers doorzochten het hele huis, maar ze vonden niets. Ze werden kwaad en namen mijn vader geboeid mee naar het gemeentehuis. Ik was negen jaar en kan het me nog goed herinneren."
Op het gemeentehuis sprak Beks onder vier ogen met burgemeester Ed Steger. Die vertelde hem dat er inderdaad verraad in het spel is. "Als mijn vader niet in kamp Vught wilde belanden, kon hij maar beter bekennen. Deed hij dat niet dan moest hij maar afwachten of hij ooit nog thuis zou komen", zegt Hans. Zijn vader koos eieren voor zijn geld en liet in de Molenstraat aan de Duitsers zien waar hij zijn radio en motor had verstopt. De spullen werden in beslag genomen.
Op het politiebureau overlegde Weber over een passende straf. Voor de Duitsers is Jan Beks nu Staatsgefährlich. Hij moest zich voortaan elke week melden bij de Ortskammandant in Eindhoven. "Dat vond hij maar niks, maar hij was wel gelukkig vrij om terug te gaan naar zijn gezin." De familie Beks kwam de oorlog zonder verdere kleerscheuren door.
Jan Beks was bekend en geliefd in Oirschot. Hij was als architect nauw betrokken bij het dorp, maar ook vanwege zijn sociale belangstelling. In 1953 kwam hij bij een ongeluk om het leven. Zijn overlijden was een grote schok voor de inwoners van Oirschot.
