In deze serie blikt RTV Oost terug op periode die vooraf ging aan de bevrijding van Overijssel. De bevrijders zetten namelijk op 1 april 1945 voet op Overijsselse bodem, maar in september 1944 begon de bevrijdingsoperatie al in het zuiden van het land. Hoe vonden de bevrijders in die maanden hun weg richting Overijssel? In dit artikel de stand van zake op 29 november 1944.
Het westen van Nederland stevent af op een zware winter met een grote schaarste aan voedsel en brandstof. Door de bevrijding van zuidelijk Nederland is geen aanvoer van steenkool uit de Limburgse mijnen meer mogelijk. Transporten liggen daarnaast stil door de landelijke spoorwegstaking. Ondertussen blokkeert de Duitse bezetter de voedseltransporten vanuit onder meer Overijssel richting het westen als represaille voor de staking.
Vanwege de schaarste valt het doek ook voor het culturele leven in Nederland. Bijna alle bioscopen, theaters en musea hebben de deuren moeten sluiten.
Prins Bernard keert terug
Aan het front wordt ondertussen weinig voortgang geboekt. Wel brengt Prins Bernard zijn hoofdkwartier vanuit België over naar Nederland. Zijn staf neemt intrek in een kantoor in Breda. Nu Bernhard als eerste Oranje terug is in ons land, zal hij zich als opperbevelhebber vooral bezighouden met het stroomlijnen van de Binnenlandse Strijdkrachten. Dat is hard nodig, want de samenwerking tussen de verschillende groepen loopt moeizaam.
Ook vijf ministers keren terug. Ze waren vijf jaar lang in ballingschap in Londen. De kabinetsleden, onder wie de premier zelf, landden met een Dakota DC-3 op vliegveld Welschap bij Eindhoven. Ze moeten voorbereidingen treffen om de terugkeer van de rest van de regering mogelijk te maken.
tekst gaat verder onder foto
De opgeblazen brug bij Venlo (Foto: NIOD)
Strijd bij Venlo
Op 25 november blazen terugtrekkende Duitse troepen de bruggen over de Maas bij Venlo op. Ze hebben nu ten westen van de Maas nog drie kleine gebieden in handen: bij Broekhuizen, Geijsteren en Blerick, een wijk van Venlo ten westen van de Maas.
Blerick is door de Duitsers omgebouwd tot een vesting. Er liggen een tankgracht, loopgraven en uitgestrekte mijnenvelden. Vermoedelijk wacht de geallieerden hier nog een zware strijd. De burgers in Blerick kunnen geen kant op, nu de brug is opgeblazen. Wel hebben de geallieerden na de verovering van Zeeland en Brabant meer troepen tot hun beschikking om de strijd met de Duitsers aan te gaan.
tekst gaat verder onder foto
De schade aan het pand van het hoofdkwartier in Amsterdam (Foto: NIOD)
Bombardement Amsterdam
Ondertussen gaan de bombardementen van de geallieerden ook door. Bij een Brits bombardement op het Duitse hoofdkwartier in Amsterdam komen tientallen mensen om het leven. Het verzet in de hoofdstad had op het bombardement aangedrongen, omdat het hoofdkwartier de acties tegen vrijheidsstrijders coördineert. Hier worden bovendien alle dossiers over verdachten bewaard.
In de haven van Antwerpen vaart op 26 november het eerste geallieerde schip binnen. Bijna drie maanden nadat Antwerpen is bevrijd, kunnen de geallieerden de haven eindelijk gebruiken. De geallieerden hadden niet verwacht dat de Slag om de Schelde zo lang zou duren. De haven zelf is redelijk ongeschonden uit de oorlog gekomen. Kranen, kades en opslag staan nog overeind.
Toespraak Wilhelmina
Vanuit Londen spreekt koningin Wilhelmina via Radio Oranje het Nederlandse volk enkele dagen later toe over de moeizame bevrijding en de gewelddadige Duitse vergeldingsacties. Ze heeft nadrukkelijk belangstelling voor de spoorwegstakers, "die met zware zelfopoffering en met terzijdestelling van alle gedachten aan persoonlijke belangen hun vaderlandse plicht hebben gedaan - en nog doen."
"Uw grote ontberingen zijn ons bekend"
In haar rede belooft Wilhelmina hun standvastigheid te belonen, zodra de bevrijding is aangekomen: "Uw grote ontberingen zijn ons bekend. Voor u wordt alles in het werk gesteld voor de spoedige aanvoer van voedsel en verdere benodigdheden na uw bevrijding."
tekst gaat verder onder foto
Nieuwe verdedigingslinie in Drenthe in aanbouw (Foto: NIOD)
Nieuwe verdedigingslinie
Ten noorden van Overijssel werken de Duitsers aan een nieuwe verdedigingslinie. Hoe de nieuwe linie precies loopt, valt nog niet te zeggen. In Meppel en Assen zijn in ieder geval de eerste tankgrachten en mijnenvelden al te zien.
Om de linie te bouwen worden honderden dwangarbeiders ingezet. De Duitsers willen hiermee een geallieerde inval vanuit het westen tegenhouden. Het verzetsblad De Vrije Pers schrijft dat land wordt doorploegd met zig-zag-greppels. "Vrijwel alle mannen van Drenthe zijn opgeroepen om te graven." Ook in Groningen wordt gespit. Mogelijk moet de Drentse verdedigingslinie aansluiten op eentje die naar Delfzijl gaat.
Vrijheidsupdates
De komende maanden zal weinig vooruitgang worden geboekt rondom de bevrijding van Nederland. Nieuwe vrijheidsupdates volgen daarom vanaf maart 2020. Tot slot de kaart van 29 november 1944 waar je ziet hoever de geallieerden zijn opgerukt.
