Een foto van een dode soldaat op de Herebrug in Stad is volgens Groningers dé oorlogsfoto van onze provincie. Via de website De Verhalen van Groningen kon de afgelopen tijd gestemd worden op vijftig oorlogsfoto's uit Stad en Ommeland.
De fotoselectie maakt deel uit van het project Tweede Wereldoorlog in 100 foto's van het NIOD, het Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. Alle provincies hebben 25 foto's uitgekozen. Die worden ingezonden naar het NIOD. Een jury kiest de honderd mooiste en indrukwekkendste beelden, die vanaf eind maart worden tentoongesteld in de Tweede Kamer.
Gesneuveld
De foto van de dode Duitser op de Herebrug werd in april 1945 gemaakt:
Foto: Noord-Nederlands Persfotobureau Folkers, collectie Groninger Archieven
'Een indrukwekkende foto, een beetje gruwelijk ook wel', vindt projectleider Sanne Meijer van De Verhalen van Groningen. 'Je ziet een gesneuvelde soldaat liggen. Je ziet zijn hoofd niet, wel zijn spijkerlaarzen. Er rijdt een motor met twee Canadese soldaten langs. Je ziet dat-ie snel rijdt, want de motor is een beetje wazig.'
Met en zonder schoeisel
Volgens Heiko Ates van het oorlogsmuseum in Grootegast zijn er zelfs meerdere foto's van het tafereel in omloop. 'De dode soldaat werd aan de kant gelegd om de Canadese tanks erdoor te laten. Op deze foto heeft hij zijn schoeisel nog aan, maar op de tweede foto missen zijn schoenen.'
'Als je goed naar de foto kijkt, zie je in de verte nog een tweede groep Canadese motorordonnansen aan komen rijden. Het verhaal is dat die soldaten gestopt zijn bij de gesneuvelde Duitser. De Canadese soldaat die achterop zat, heeft de Duitser zijn laarzen uitgetrokken en zijn wapen afgepakt. Op dat moment stond er een 9-jarig jongetje naast. De Canadees gaf het pistool aan de jongeman: Is for you, a souvenir.'
In vitrine
Dat jongetje is drie jaar geleden als oude man overleden, vertelt Ates. 'Hij heeft het wapen zijn hele leven bij zich gehad. De laatste jaren van zijn leven zat hij in verzorgingshuis Maartenshof in Groningen. Daar mocht hij het natuurlijk niet in zijn bezit houden. Via zijn familie hebben wij het gekregen. En nu ligt het - ontmanteld - in een vitrine in ons Victory Museum. Het schoeisel van de Duitser werd trouwens meegenomen door de achterste Canadese soldaat', weet Ates.
Hij kan zich wel vinden in de keuze voor de foto van de dode soldaat. 'Die foto's zeggen heel veel.'
Alledaagse leven
Volgens Meijer zit aan elke foto wel zo'n verhaal. 'Wat ikzelf erg mooi vind, zijn foto's uit het alledaagse leven in de oorlog. Niet 'harde' foto's van strijd, verwoesting of soldaten. Maar beelden van mensen die Sinterklaas of Sint Maarten aan het vieren zijn. Waarop je bijvoorbeeld op de achtergrond een bordje 'schuilkelder' ziet. Of foto's van mensen die schoenen maken van materialen die toen voorradig waren.'
Volgens Meijer is op beide soorten foto's veel gestemd. 'We waren erg benieuwd waar mensen op gingen stemmen: op een foto die heel erg spreekt vanuit het beeld, of juist op foto's waar je het bijschrift moet lezen om te begrijpen waar je naar kijkt. We zagen uiteindelijk een combinatie van beide.'
Een van de foto's met de meeste stemmen: de verwoestingen in de Oude Ebbingestraat in Groningen na de gevechten in april 1945, gefotografeerd vanaf het Stadhuis (Fotograaf onbekend, collectie Groninger Archieven)
Harde oorlogsfoto's
Het beeld van de oorlog is volgens De Verhalen van Groningen ook anders dan bijvoorbeeld een generatie geleden. 'Harde oorlogsfoto's worden nu vaker en gemakkelijker in het openbaar getoond. Dat heeft ongetwijfeld te maken met het gemak waarmee we in het digitale tijdperk de verschrikkingen van oorlogen over de hele wereld ongefilterd onder ogen kunnen krijgen.'
Alle 25 foto's die Groningers uitzochten, zijn te bekijken op de website van de Verhalen van Groningen.
Twee mannen banen zich een weg door het water bij Bedum, nadat de Duitsers in september 1944 de zeesluizen bij Delfzijl open zetten (Foto: Cor van den Bogert, collectie Historische Vereniging Gemeente Bedum)
