Met een vernuftig plan en stalen zenuwen gebeurt op 8 december 1944 in Leeuwarden wat ze later in Hollywood een mission impossible zouden noemen.
Op een donkere namiddag in december schrijft een groep Friese verzetsmensen historie met een spectaculaire overval op het Huis van Bewaring in Leeuwarden. Zonder ook maar een schot te lossen bevrijden ze 51 verzetslieden en politieke gevangenen uit de Blokhuispoort.
Een daarvan is de 21-jarige Gerrit Fokkema. Samen met zijn vader en jongere broer zit hij in de cel als plotseling de deur opengaat en een gemaskerde man met wapen binnenkomt. Hij vraagt om hun naam en zegt dat ze de gang op moeten. Gerrit is bang en zegt tegen zijn broertje: "Het is gebeurd, nu gaan ze ons doodschieten." Niks blijkt minder waar. De gemaskerde man is een van de 25 verzetsmensen die het Huis van Bewaring zijn binnengedrongen.
Gedurende zijn leven vertelde Fokkema duizenden mensen zijn verhaal. Dat deed hij onder andere op scholen en in de Blokhuispoort zelf. Fokkema gaf rondleidingen en speelde mee in de theatervoorstelling.
De list
Door zich voor te doen als politiemannen die drie arrestanten afleveren, komen de vijf leden van de knokploeg de gevangenis binnen. Daar overmeesteren ze de eerste groep bewakers. Na het binnenlaten van de andere verzetsmensen nemen ze de controle over de gevangenis over en bevrijden ze mensen uit hun cel. De spanning loopt hoog op als twee echte leden van de Sicherheidsdienst met arrestanten op de deur kloppen. Ook zij worden overmeesterd en na drie kwartier kunnen de verzetslieden en de 51 bevrijde gevangenen de poort uit lopen.
Nasleep
Aanleiding voor de actie is de arrestatie van twee hooggeplaatste leden van het verzet. In de gevangenis worden deze mannen gemarteld. Een van hen heeft al namen genoemd en de ander geeft aan dat ook hij het niet lang vol zal houden. Dit bericht wordt verzonden aan het verzet. Daarop worden er snel plannen gemaakt voor een van de meest gedurfde reddingsacties van de oorlog.
Opmerkelijk is dat de Duitsers niet een van de ontsnapte gevangenen weten terug te vinden. Er worden wel razzia’s gehouden, maar door een goed georganiseerde netwerk van verzetsmensen zijn de bevrijde gevangen onvindbaar. Er zijn geen represailles geweest. Waarom dat niet gebeurde - ondanks dat sommige leden van de Sicherheidsdienst daar wel voor pleiten - is onduidelijk.
Actie spreekt tot de verbeelding
De overval is voor velen een inspiratiebron geweest. In 1962 verscheen de gelijknamige film met het scenario van Lou de Jong. Het is een van meest succesvolle films in de Nederlandse bioscopen met circa 1.474.000 bezoekers.
In 2013 werd een theatervoorstelling gemaakt in de Blokhuispoort met de titel De Oerfal. Om zich op de rol voor te bereiden gingen de acteurs in gesprek met de hoofdrolspelers van de overval. Omrop Fryslân maakte over dat proces een documentaire..
Vijf maanden na de spectaculaire bevrijding kijkt het Friesch Dagblad terug op de gebeurtenis. Twee weken na de bevrijding laat de krant via een reconstructie zien hoe de overvallers van het Friese verzet hun plan minutieus uitvoerden.
