Het is 29 september 1944. In het holst van de nacht wordt boven Nieuwlande een De Havilland Mosquito van de Royal Air Force neergeschoten.
Het toestel stort neer aan de Veldweg bij Geesbrug. De twee Britse bemanningsleden overleven de crash niet.
Nu, 75 jaar later, staat Onderduikersmuseum de Duikelaar in Nieuwlande erbij stil met een kleine tentoonstelling: 'Memories Remain'. En die is te danken aan de inspanningen van een van de vrijwilligers.
Common War Graves
Die vrijwilligster is Marguelite Ronhaar. "Ik wist dat er ergens in Nieuwlande een vliegtuig was neergestort. Daar wilde ik meer van weten. Wanneer ik vroeger naar het graf van mijn grootouders ging, dan zag ik daar ook altijd die Common War Graves, en dat vond ik zielig als kind. Dan dacht ik: 'Die mensen liggen hier zover weg van vrienden en familie, niemand die hier langs kan komen, zoals ik even naar mijn opa en oma ga'. Dat vond ik altijd heel intrigerend."
"Ik werd door het gezoem van overvliegende vliegtuigen gewekt. Ik hoorde daarop, dat van een der vliegtuigen met de boordwapens een korte serie schoten werd gelost. Onmiddellijk was mijn gehele slaapkamer verlicht." - Jozias van Aalst
Uit: brief aan de burgemeester van Oosterhesselen door Opperwachtmeester der Marechaussee, Postcommandant te Nieuwlande, Jozias van Aalst
Havilland Mosquito
Ronhaar vervolgt: "Het toestel, een De Havilland Mosquito, was een nightfighter, een nachtvliegtuig. Er was een actie boven Duits grondgebied en waarschijnlijk op de terugweg naar Engeland, denken we, zijn ze neergeschoten. Ze zijn, als ik de ooggetuigenverslagen lees, net ergens voor Nieuwlande geraakt, brandend over het dorp heen gekomen en aan de andere kant van het dorp bij de Veldweg neergestort. Het was drie uur 's ochtends. Mensen zijn wakker geworden, van het licht van het brandende vliegtuig en ook van het geluid, want hij kwam natuurlijk heel laag over. Er werd geschoten, dat hebben ze gehoord, en waarschijnlijk is ook de munitie aan boord ontploft omdat het vliegtuig in brand stond."
Dodelijke slachtoffers
De twee bemanningsleden, vlieger Peter Fry en navigator Harry Smith, overleven het niet. "Ze zijn begraven in Geesbrug. Het vliegtuig is neergestort, 's nachts zijn er geen mensen bij geweest want het was wel duidelijk dat er niks meer aan gedaan kon worden. De volgende dag zijn ze wel gekomen en heeft de Luftwaffe opdracht gegeven de lichamen te begraven. Nieuwlande had geen begraafplaats dus zijn ze naar Geesbrug gebracht. Daar liggen ze nog steeds."
"In de resten van dat vliegtuig vonden wij twee, geheel verbrande lijken van de bemanning. Herkenningstekens waren op deze lijken niet te vinden." - Jozias van Aalst
Uit: brief aan de burgemeester van Oosterhesselen door Opperwachtmeester van Aalst
Ooggetuigen
"Er leven nog mensen die het hebben meegemaakt. Een van hen was destijds vier jaar, hij woonde in het huis vlak bij waar het vliegtuig is neergestort, en is de volgende dag gaan kijken. De ander is een man die destijds zestien was. Hij heeft het niet zien gebeuren, maar was als een van de eersten de volgende dag aanwezig. Hij heeft met een vriend een kruis gemaakt om bij het graf te zetten.
De nabestaanden
"De piloot, Peter Fry, had toen hij neerstortte een zoon van twee maanden oud", weet Marguelite. Ze heeft inmiddels contact gehad met de familie van Fry. "Die zoon van toen is een man van inmiddels 75 jaar. Ik heb hem weten op te sporen en hij en zijn dochters zijn heel blij dat wij dit doen. En het kleine beetje informatie dat ze hadden hebben ze aan ons gegeven."
Memories Remain
Hoe kwam ze tot slot bij de titel Memories Remain? Margualite: "Het is het opschrijft van de steen van Harry Smith. Ze hebben een Common Wargrave. Met een vrij algemene steen, maar de familie mag ook iets kiezen. En zij kozen dit. Ik vind dat wel een mooie titel, ook voor de tentoonstelling, want dat is alles wat er nu over is. En de mensen die het hebben meegemaakt, zullen er ook niet heel lang meer zijn."
