BARNEVELD - Het is 17 december 1942, de eerste Joden die op de zogenaamde Lijst Frederiks staan, komen aan in Barneveld. Ze worden ondergebracht in Huize de Schaffelaar, een 19e eeuws kasteel dat dan al een poosje leegstaat. In totaal zijn er 468 Joden in de Schaffelaar geïnterneerd, ze lijken hier veilig te zijn voor deportatie naar het oosten.
In 1941 en 1942 zoeken Nederlandse Joden naarstig naar manieren om onder de verplichte Arbeidsinzet in het oosten uit te komen. Sommigen duiken onder, anderen proberen op zogenaamde vrijstellingslijsten te komen. Een daarvan is de zogenaamde Lijst Frederiks, genoemd naar de Secretaris-Generaal van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Er staan 'verdienstelijke Joodse Nederlanders' op, vooral wetenschappers, kunstenaars, musici, artsen en industriëlen. In de praktijk blijkt 'verdienstelijk' ruim interpretabel en komt het vooral neer op Vitamine R: goede relaties hebben.
Foto-ansicht Gemeentearchief Barneveld
Eigen huisraad
In eerste instantie mogen de mensen op de Lijst Frederiks in hun eigen huis blijven wonen en hebben ze een verklaring dat ze zijn vrijgesteld van transport. Maar in de winter van 1942/43 komen ze naar Barneveld. De eersten komen aan op 17 december. Een aantal families neemt de complete huisraad mee, wat zeer welkom is, want tot de komst van de Joden heeft Huize de Schaffelaar een poos leeggestaan. Er is dan ook niet genoeg meubilair voorhanden. Ook in het voormalige werkverschaffingskamp De Biezen, ook in Barneveld, komen Joden van de Lijst Frederiks terecht.
Zo normaal mogelijk proberen ze hun leven te blijven leven. De Barnevelders, zoals de groep gaat heten, proberen hun eigen leven zoveel mogelijk te imiteren. Zo geven de leden van het Concertgebouworkest huiskamerconcerten, worden er lezingen gehouden en gaan de kinderen er naar school. Volgens een lid van de Barneveldgroep was het culturele leven er uniek: "Als je wat wilde, dan zocht je anderen die hetzelfde wilden en een bekwame leraar erbij."
Een diner in huize De Biezen - villabouchiena.nl
Beide Joodse tehuizen in Barneveld staan onder leiding van een Nederlandse commandant en worden bewaakt door Nederlanders. Die worden niet door de Duitsers of een van de ministeries betaald, maar van het geld dat de Barneveld-joden zelf hebben moeten betalen na aankomst. Ook het voedsel en andere benodigdheden zijn uit dit potje betaald. Als het begin 1943 op is, wordt gebruik gemaakt van Joodse tegoeden bij de naziroofbank Lippmann-Rosenthal.
Hoewel hen is toegezegd dat ze niet naar het oosten gedeporteerd zullen worden, houden de nazi's zich niet aan hun belofte. Op 29 september 1943 worden ze afgevoerd naar Westerbork. Lees hier hoe het de Barneveldjoden daarna vergaan is.
